Het koloniale verleden en het slavernijverleden van Nederland staan de laatste tijd volop in de belangstelling, in steeds negatievere termen. Na tientallen jaren borstklopperij is de slinger doorgeslagen naar boetedoening. Dankzij ’s lands bekendste Leidse historici, koning Willem-Alexander en voormalig premier Mark Rutte, staat Nederland nu zelfs bovenaan de Europese ‘ranglijst’ van spijt en excuses. Is dat wenselijk of moet de politiek stoppen met wat volgens velen getuigt van een weg...

Kan het nog goedkomen met de wereld? Volgens Marten Scheffer wel. En hij is niet de eerste de beste. Winnaar van de Spinozapremie, en internationaal vermaard om zijn baanbrekende onderzoek naar kantelpunten en naar systemen waarin de principes van kantelpunten te zien zijn. Hij stelde vast dat als een systeem kantelt de verandering die optreedt zichzelf versterkt. Aanvankelijk onderzocht hij dit in meren, later ook in andere ecosystemen, maar uit zijn onderzoek blijkt dat het principe univers...

Elke samenleving in elke tijd kent vormen van omgaan met het verleden. In de geschiedenis zoeken we naar antwoorden op de vragen wie we zijn en hoe we zo zijn geworden. Geschiedenis groeide in de negentiende eeuw uit tot een wetenschappelijke discipline. Nieuw was het vak niet, al in de Griekse oudheid waren er geschiedschrijvers. In het Elementaire Deeltje Geschiedenis maakt Chiel van den Akker duidelijk wat iedereen over geschiedenis zou moeten weten. Dit doet hij in zeven thema’s aan de ...

‘Machiavellist’ is een gangbaar woord voor een politicus of manager die in zijn persoonlijke moraal alles ondergeschikt maakt aan zijn eigen machtsuitoefening. In De heerser kan zo iemand opzoeken waarom dat moet, en hoe. Meestal gaat het om een subtiel spel waarbij andermans belangen in het oog worden gehouden, juist omdat de macht dan effectiever kan worden gehandhaafd.

Machiavelli geeft richtlijnen voor het beleid van de heerser die zijn zetel ongestoord wil behouden. Daarbij geeft hij...

‘Goldschmidt-variaties’ worden ze wel genoemd, de essays van Tijs Goldschmidt, waarin niets is wat het lijkt, en waarin cultuur en evolutie altijd meer met elkaar te maken hebben dan je op het eerste gezicht vermoedt. In een essay over digitalisering van teksten zoekt hij naar parallellen tussen het kopiëren van DNA en het steeds nauwkeuriger kopiëren en sneller verspreiden van teksten (‘culturele evolutie’). Daarnaast zet hij de biologische betekenis uiteen van, onder veel meer, de...

‘2 Januari 1668: Francisco van Bengale, slaaf van onderkoopman Jan Grootstadt, verhangt zich.’

Francisco was een van de velen die de dood verkozen boven een ondraaglijk slavenbestaan in Nederlands Oost-Indië.

Van de beginjaren van de voc tot aan het einde van de kolonie volgt Baay het spoor van de mensenhandel in de Nederlandse koloniën in de Oost. De koloniale slavernij nam er vele vormen aan: er waren huisslaven, kindslaven, seksslaven, ambachtsslaven, maar ook slaven op de plantages ...

De Bijbel is een van de invloedrijkste boeken ter wereld. Het Oude en Nieuwe Testament fascineren en inspireren tot op heden mensen in synagogen en kerken, maar zeker ook daarbuiten.

Dit Elementaire Deeltje beschrijft de Bijbel als een historische, religieuze en culturele brontekst van de westerse beschaving. Het gaat in op de ontstaansgeschiedenis, op de soms verwarrende structuur van de Bijbelboeken en op Bijbelvertalingen uit het heden en verleden. Het behandelt de belangrijkste verhalen ...

Een aforisme van Heraclitus, ‘De Natuur houdt ervan

zich te verbergen’, houdt de westerse filosofie al bijna

vijfentwintig eeuwen bezig. De Franse filosoof Pierre

Hadot schreef in 2004 een geschiedenis van de westerse

filosofie in het perspectief van dit aforisme en het

beeld van de sluier van Isis. Moet de mens zich heer en

meester maken van de natuur, of kan niemand de sluier

van de geheimen van de natuur oplichten, behalve

de dichter en de kunstenaar?

Pierre Hadot neemt de lezer mee op...

Mensen zien zichzelf graag als morele wezens, maar

klopt dat zelfbeeld eigenlijk wel? De wetenschap leert

ons dat we genetisch geprogrammeerd zijn tot egoïstisch

gedrag en volgens scepticisme, relativisme en

nihilisme berust uiteindelijk geen enkel moreel oordeel

op goede gronden.

Simon Blackburn gaat in op de grote vragen rond

geboorte, dood, geluk, verlangen en vrijheid, laat zien

hoe we over de betekenis van het leven kunnen denken,

en waarom we alledaags gemoraliseer beter kunnen

vermijd...