Als de ene biljartbal op de andere botst zou het ons verrassen als ze allebei roerloos op het groene laken blijven liggen. Logisch? Nee, dat is niet ‘logisch’. We zien eerst het een (de aanloop) en dan het ander (het vervolg), maar we zien strikt genomen nooit een oorzaak en nooit een gevolg.

Nadat David Hume Immanuel Kant uit zijn dogmatische sluimer wekte door het idee van causaliteit voorgoed uit de lucht te schieten schudt Bert Keizer met zijn hervertelling van Traktaat over de menseli...

Ida Gerhardt (1905-1997) was de grande dame van de Nederlandse poëzie. Maar ze is ook de schrijver van levendige teksten, die ze heeft uitgesproken bij prijsuitreikingen en presentaties van haar dichtbundels. Tijdens archiefonderzoek voor haar Gerhardt-biografie ontdekte Mieke Koenen fascinerende lezingen die de dichteres heeft gehouden, onder meer op scholen en voor een Zutphense kunstkring.

In Plant, mens, dier is een twintigtal teksten voor het eerst samengebracht. Uniek is de rede die Ge...

De kunst van het oorlogvoeren van Sunzi, oftewel meester Sun, is een van de bekendste werken uit de Chinese schriftelijke traditie en een van de weinige klassieke traktaten over oorlogvoering in de wereldliteratuur. De 2500 jaar oude tekst heeft nog altijd zijn relevantie niet verloren, en dat is onder meer te danken aan het feit dat meester Sun zich niet zozeer bezighoudt met technische zaken als de opleiding of organisatie van een leger. Hij neemt een hoger, conceptueel standpunt in, dat va...

Visionaire kaartenmakers en stadsarchitecten ontwierpen al 750 jaar geleden nieuwe plannen voor Amstelredamme, die ze vastlegden op kaarten. Zo is de wereldberoemde grachtengordel eerst getekend en ingekleurd als kaart, en daarna daadwerkelijk aangelegd. Dat geldt ook voor de Jordaan, de Pijp, de Watergraafsmeer, Plan-Zuid, Amsterdam-Noord en de wijken van nu en ook die van de toekomst. De kaarten zijn van een wonderbaarlijke schoonheid en zeggingskracht. Je ziet de stad groeien, van veendorp...

Overal ter wereld sterven rivieren door vervuiling, droogte en indamming. Al sinds mensenheugenis moeten rivieren dienstbaar zijn voor vervoer, voor energie, als bron van voedsel, als open riool. Wereldwijd is er echter ook een beweging gaande die het leven en de rechten van rivieren en andere natuur wil erkennen en wil vastleggen in de wet om verdere vernietiging tegen te gaan. Natuurschrijver Robert Macfarlane is diep overtuigd van deze Rights of Nature. In Leeft een rivier? neemt hij zijn ...

In een tijd waar het de normaalste zaak van de wereld is dat vrouwen even serieus worden genomen als mannen, maar het tegelijkertijd niet meer vanzelfsprekend is dat vrouwen zelfbeschikkingsrechten hebben, is deze paradigmatische tekst minstens zo relevant als in de tijd en cultuur waarin ze werd geschreven.

Hélène Cixous, Frans filosoof, verbindt het vrouwelijke met het schrijven – de noodzaak om een eigen stem en poëtica te vinden – en met verlangen, schoonheid, angst en schaamte. Ze ...

Waarom moeten we gehoorzamen? Dat is de kernvraag van het felle betoog van Étienne de la Boétie, die het schreef toen hij pas achttien was. Zijn antwoord: dat moeten we niet. En we moeten ons er ook niet toe laten dwingen. Niemand kan een volk onderwerpen als dat zich niet eerst aan hem heeft onderworpen.

De publicatie van De vrijwillige onderwerping (1576) maakte Boétie, de hartsvriend van de filosoof Montaigne, tot een intellectuele voorloper van het anarchisme en de burgerlijke ongehoor...

De tragedie ligt aan de basis van de westerse literatuur. Ze is ontstaan in Griekenland, in dezelfde periode als de filosofie en de democratie. Volgens Tom Lanoye is dat geen toeval. Voor hem gaat theater over dilemma’s. Over verscheurdheid en onoplosbare levensvragen belichaamd door personages die tegelijk denken en voelen. Die eerst twijfelen maar uiteindelijk meedogenloos toeslaan – of trots ten onder gaan. Hoe denkt de ander? Waarom denkt hij zo? En wat gebeurt er als je anderen dwing...

Als Medusa in de spiegel kijkt, wat ziet ze dan? Ooit was ze een monster, tegenwoordig een krachtig symbool voor het overleven van seksueel geweld. De tovenares Circe figureerde eeuwenlang als gevaarlijke heks in de marges van de Odyssee. Nu is ze een sterke vrouw met een back story en een eigen stem. En Achilles is niet langer alleen de grootste Homerische held, hij is ook gay en trans.

De laatste jaren is er een enorme kentering gekomen in hoe mythische figuren gepresenteerd worden: populai...

Kan het nog goedkomen met de wereld? Volgens Marten Scheffer wel. En hij is niet de eerste de beste. Winnaar van de Spinozapremie, en internationaal vermaard om zijn baanbrekende onderzoek naar kantelpunten en naar systemen waarin de principes van kantelpunten te zien zijn. Hij stelde vast dat als een systeem kantelt de verandering die optreedt zichzelf versterkt. Aanvankelijk onderzocht hij dit in meren, later ook in andere ecosystemen, maar uit zijn onderzoek blijkt dat het principe univers...