Hoe Ludwik Fleck de nazi’s om de tuin leidde in een wetenschapsfilosofisch experiment.

Begin 1944 werd de Joodse arts en wetenschapsfilosoof Ludwik Fleck (1896-1961) gedeporteerd naar Buchenwald. Hij moest daar leidinggeven aan een team dat onder doodsbedreiging onderzoek deed naar een vaccin tegen vlektyfus. Na de oorlog beschreef Fleck hoe een ‘Nederlandse student biologie’ en andere wetenschappelijke dwangarbeiders destijds dachten dat ze op de goede weg waren. Fleck wist beter, maar...

Hoe de wetenschap en haar beoefenaars het verschil kunnen maken in de economische politiek.

In Grenswerk. Economen tussen wetenschap en politiek beschrijft voormalig Tweede Kamerlid, geoloog en econoom Jan Middendorp het samenspel tussen wetenschap en politiek aan de hand van het denken en doen van twee Nederlandse economen uit de tweede helft van de vorige eeuw: Jelle Zijlstra en Johannes Witteveen.

De academici, politici en monetaire beleidsmakers Zijlstra en Witteveen botsten bijna vier de...

Reinier Pauw bepaalde in de vroege zeventiende eeuw het gezicht van Amsterdam én van de Republiek. Deze toegankelijk geschreven biografie laat zich lezen als een spannend epos over een stad, een man en zijn familie.

Toen Amsterdam zich in 1578 aansloot bij de opstand tegen Spanje, kreeg het een calvinisti-sche signatuur. Tegelijk kwam een economisch wonder op gang waarin de stad binnen één generatie uitgroeide tot de grootste handelsmetropool ter wereld. Als geen ander belichaamt Reinier P...

De Radboud Universiteit vierde in 2023 haar honderdjarig bestaan. In 1923 opende zij in het centrum van Nijmegen haar deuren onder de naam Roomsch Katholieke Universiteit. De stichting van de universiteit gold als een uniek en ambitieus project met als hoofddoel het stimuleren van katholieke jongeren tot het volgen van een academische studie. Bovendien wilden de stichters aantonen dat katholieken, naar wie doorgaans geringschattend werd gekeken, serieuze wetenschapsbeoefenaars konden zijn. Ho...

Tilburg University staat midden in de maatschappij. Was dat altijd al zo? Vijftig jaar na de eerste historische studie over de Tilburgse universiteit, die destijds een halve eeuw bestond, is het tijd voor een frisse terugblik. Niet in de laatste plaats omdat onderzoek in tal van onontgonnen archieven en een vernieuwde cultuurhistorische insteek een ander licht werpen op de hogere onderwijsinstelling. In 1927 voortgekomen uit de katholieke leergangen, ontwikkelde de ‘Roomsch-katholieke Hande...

Jonkheer A.J.M. (Buurt) van Nispen tot Pannerden nam na de oorlog een invloedrijke positie in op het ministerie van Algemene Zaken, het kleine departement dat ten dienste staat van de minister-president. Toen hij tien dagen na de val van het eerste kabinet-Biesheuvel op nauwelijks 58-jarige leeftijd overleed, had hij in 26 jaren als ambtenaar negen premiers gediend.

Al deze jaren maakte hij dagboeknotities, die een scherp inzicht geven in de zaken die op het departement passeerden en de mense...

Nergens in West-Europa duurde de bevrijding langer dan in Nederland. Nergens ook vond de bevrijding zo versnipperd plaats. Keer op keer veroverden de geallieerden brokstukken Nederland op de vijand, als in een dodelijk spel Pacman. Negen slopende maanden lang. Het geallieerde hoofddoel was om nazi-Duitsland militair op de knieen te dwingen.

In het massale oorlogsgeweld betaalden burgers al te vaak een hoge prijs. Verdriet en vreugde vochten om voorrang, waarbij toeval dikwijls een grote rol s...

Psychiaters in Nederlands-Indië waarschuwden rond 1925 met hun theorieën over de ‘Javaanse Psyche’ tegen overhaaste onafhankelijkheid van de kolonie. Omdat hun beschouwingen een ‘wetenschappelijk’ aura aan gangbare opvattingen verleenden, vielen ze in vruchtbare aarde bij conservatieve politieke partijen en genootschappen. Indonesische artsen en psychiaters reageerden furieus en welsprekend op de theorieën over de ‘kinderlijke en impulsieve’ ...

Na het succes van Over de democratie in Amerika verschijnt nu ook het tweede hoofdwerk van Tocqueville in vertaling. Een klassieker.

Het Ancien Régime en de Revolutie is veel meer dan een historisch essay over de oorzaken van de Franse Revolutie: het stelt de problematische verhouding tussen vrijheid en gelijkheid op scherp. Tocqueville schetst de overgang van een oude, traditionele manier van samenleven naar een nieuwe, functioneel-rationele maatschappij. Als telg uit een adellijke familie d...

In de eerste helft van zijn leven hield Philo Bregstein zich ver van zijn privégeschiedenis, die getekend was door het verzwegen oorlogsverleden van zijn ouders. Het lezen van Pressers Ondergang, eind jaren 1960, was voor hem een 'schok van ontwaken'. Daarna maakte hij een reeks veelgeprezen films en boeken over de Jodenvervolging.

De zoektocht naar zijn eigen Joodse voorgeschiedenis begon voor Bregstein in 1991 in Litouwen, waar een deel van zijn familie was vermoord. In Tel Aviv, New York ...