In 1592 gaf de jezuïetengeneraal opdracht aan de provinciaal van de Nederduitse provincie om enkele missionarissen naar de Noordelijke Nederlanden te sturen waar de overheid gekozen had voor de 'gereformeerde' religie. De daaropvolgende eeuw zouden talloze jezuïeten naar de Republiek worden uitgezonden om hun geloofsgenoten te ondersteunen en, indien mogelijk, niet-katholieken terug te brengen tot de Moederkerk. Sommige missionarissen bedienden niet alleen de sacramenten, maar publiceerden ...

De Moderne Devotie (ca. 1375-1575) is de krachtigste geestelijke hervormingsbeweging van de late middeleeuwen in Europa. Het charisma van innerlijke vernieuwing ontkiemde bij de kartuizers en inspireerde tot (semi)religieuze leefgemeenschappen. De devoten benadrukten ieders persoonlijke verantwoordelijkheid en lieten een rijk literair erfgoed na. Dr. Rudolf van Dijk, sinds 1970 werkzaam bij het Titus Brandsma Instituut te Nijmegen, geldt als een internationaal erkend specialist op dit terrein...

Het lichaam heeft zijn eigen geschiedenis. Dit themanummer laat zien met wat voor onderwerpen, benaderingen en invalshoeken de (cultuur)geschiedenis van de negentiende eeuw is verrijkt door de aandacht voor het lichaam. De bijdragen komen voort uit het congres 'Wel en onwel. Het lichaam in de negentiende eeuw' dat op 12 december 2014 door de Werkgroep De Negentiende Eeuw werd gehouden. De artikelen tonen vanuit verschillende benaderingen en thema's - kunst, literatuur, wetenschap, populaire c...

Onder zijn pseudoniem Melis Stoke schreef Herman Salomonson (1891-1942) in de jaren dertig in het weekblad De Indische Verlofganger driehonderd columns over de lotgevallen van 'Indische mensen' in Den Haag. Omdat ze ook nu nog zeer lezenswaardig zijn, worden er in dit boek vijftig heruitgegeven, met inleiding en commentaar. Al hadden de oud-Indischgasten, tot wie Salomonson zelf behoorde, zich weer moeten aanpassen aan de moederlandse zeden en gewoonten, de Indische ervaring raakten ze nooit ...

Vlak voor de Reformatie bestonden er in Friesland meer dan honderd vrijlenen of prebenden. Hoewel oorspronkelijk bedoeld voor het levensonderhoud van een priester, hebben ze zich voor het merendeel ontwikkeld tot studiefonds voor de familie van de stichter. Momenteel zijn er nog maar zoÂ’n twintig van dergelijke Friese studiefondsen actief, waaronder enkele moderne stichtingen. Het Kruis- of Doumaleen, gevestigd te Aldeboarn, is een van de oudste Friese studielenen. Het zou zijn gesticht door...

In het proces van eenwording in het jonge Koninkrijk der Nederlanden na 1813 vervulde de geschiedenis een belangrijke verbindende functie, evenals in de verzuilende samenleving rond 1900. Heldhaftige feiten uit de vaderlandse geschiedenis werden gecanoniseerd en als voorbeelden van nationale eigenschappen gepresenteerd. De officiële historiografie bereikte alleen het ontwikkelde deel van de natie. Aan het volk werd de geschiedenis verteld in populair geschreven overzichten en verhalen, histo...

Lange tijd waren vrouwelijke religieuzen gezichtsbepalend in de verpleging in de katholieke ziekenhuizen in Nederland en Vlaanderen. Door hun inzet voor zieke mensen, hun (doorgaans onbetaalde) arbeid met lange dagen en nachten en hun medewerking aan de opbouw van het ziekenhuiswezen hebben zij bijna twee eeuwen lang een belangrijke bijdrage geleverd aan de gezondheidszorg. Zij zijn voor velen nog steeds een inspirerend voorbeeld nu menslievende zorg in de ziekenhuissector onder druk staat va...

In deze studie, die zich beweegt op het snijvlak van letterkunde, geschiedenis en theologie, staat de Zwolse auteur Dirc van Herxen, een van de voormannen van de Moderne Devotie, centraal. Zijn oeuvre mag beschouwd worden als het omvangrijkste en veelzijdigste van alle auteurs uit de kring van de broeders van het gemene leven. Naast tal van Latijnse werken schreef Dirc van Herxen ook het volkstalige Eerste Collatieboek. Met dit boek wilde hij leken die meer verlangden dan de traditionele dien...

Buiten Nederland en Vlaanderen bestaan er ongeveer driehonderd vakgroepen Nederlandse Taal en Cultuur. Het vakonderdeel letterkunde maakt vrijwel overal deel uit van het curriculum. Docenten en studenten moeten echter werken met lesmateriaal dat niet voor hen is geschreven. Dat is lastig, omdat dit materiaal voortbouwt op een bepaalde basiskennis van de Nederlandse literatuur die in het Nederlandse voortgezet onderwijs wordt aangeboden. Agnes Sneller en Judit Gera, beide betrokken bij het ond...

Van 1947 tot 1963 emigreerden bijna 410.000 Nederlanders overzee, van wie de meerderheid zich vestigde in Canada of de Verenigde Staten. Onder hen bevonden zich opvallend veel meer gereformeerden dan hervormden en katholieken. Deze gereformeerden, zo laat Enne Koops in zijn boek over deze uittocht zien, waren vooral afkomstig uit de Gereformeerde Kerken in Nederland en minder uit de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt), de Christelijke Gereformeerde Kerken en de Gereformeerde Gemeenten. Koops b...