Van Kloos, Gorter en Henriette Roland Holst, via A. Roland Holst, Bloem en Nijhoff tot Marsman, Engelman en Vasalis

Rond 1900 ontstaat een nieuwe poëzie en vooral een nieuw idee van poëzie. Dan komt de Beweging van Tachtig in de mode en spannen dichters, critici en essayisten zich in zich de moderne dichtprincipes eigen te maken en naar hun hand te zetten. Uitgevers, publiekstijdschriften en het literatuuronderwijs zijn drukdoende die nieuwe creaties en opvattingen te verspreiden. Zo ontstaa...

Waarin onderscheiden wij ons van andere dieren? Wat hebben we met hen gemeen? Begrijpen we werkelijk wie we zijn? Er werd lang gedacht dat onze capaciteit voor rede, moraal, zelfbewustzijn, taal en religie ons wezenlijk onderscheidt van dieren. Maar in de afgelopen decennia is duidelijk geworden dat veel van wat als uniek menselijk wordt beschouwd, ook bij andere dieren bestaat, zij het vaak in minder complexe of verfijnde mate. Is misschien het echte onderscheid tussen mens en dier niet zoze...

Fascisme. Wat is het eigenlijk? In zijn meesterlijke, baanbrekende boek concentreert Robert E. Paxton zich op wat de fascisten van een eeuw geleden deden, niet op wat ze zeiden. Hij toont aan dat fascisten alleen hun doel konden bereiken als conservatieve partijen bereid waren hen daarin bij te staan, door rechtszekerheid in te ruilen voor zogenaamde veiligheid. En hij gaat in op de vraag of het fascisme vandaag de dag opnieuw kan ontstaan.

Robert O. Paxton (1932) is een Amerikaanse politicol...

Het nationaalsocialisme als rancuneleer is een van de bekendste essays van Menno ter Braak (1902-1940), waarin hij vlijmscherp de ware aard van het nationaalsocialisme blootlegt.

Onze democratie is gericht op gelijke rechten voor iedereen, terwijl dat in de praktijk onhaalbaar is, maar juist dit principe leidt tot maatschappelijke spanning en rancune. Ter Braak ziet rancune als een van ‘de meest essentiële verschijnselen van onze cultuur’ en een voedingsbodem voor populistische bewegingen.

Bas Heijne schreef voor deze uitgave een inleidend essay dat laat zien hoe actueel het essay van Ter Braak nog altijd is: ook in de eenentwintigste eeuw worden gevoelens van rancune en wrok genadeloos politiek ingeze...

In Lelystad doet Joris van Casteren verslag van zijn nieuwbouwjeugd, vol vandalisme en valse liefdes. Op hilarische wijze laat hij zien hoe het is om op te groeien in een gemaakte samenleving waar de menselijke maat uit het oog is verloren.

Hij beschrijft de troosteloze hofjes van zijn jeugd, bevolkt door Amsterdamse probleemgevallen en gesjeesde zakenlieden. De stad waar zijn progressieve ouders in 1976 vol goede moed naartoe trokken en waar Van Casteren opgroeide, werd geen voorbeeldgemeente...

Martinus Nijhoff (1894-1953) is altijd gezien als een magiër, wiens suggestieve poëzie glashelder is en tegelijk vaak raadselachtig blijft. Het bekendste voorbeeld hiervan is ‘Awater’, dat volmaakt begrijpelijk is zonder dat ook maar één lezer er helemaal vat op heeft gekregen. Maar er zijn ook gedichten waarvan de eenvoud iedereen direct raakt, zoals ‘Het kind en ik’, ‘Het lied der dwaze bijen’ of de ontroerende gedichten die hij over zijn moeder schreef.

Voor Nijhoffs poëzi...

Waarom zijn ideologieën zo gevaarlijk? En waarom gedijen ze met al hun kwalijke versimpeling juist in onze ‘sceptische’ tijd zo goed?

In Betekenis geven aan het leven laat de Canadese cultuurcriticus Jordan B. Peterson, uitdagend als altijd, zien waarom wij mensen denken wat wij denken. In heel verschillende culturen en tijdperken ontstaan mythen en rituelen met dezelfde symboliek en strekking, allemaal bedoeld om de kosmos en onze rol daarin te verklaren. Wat zegt dat over menselijke de...

Zodra er een ‘verwarde man’ in het nieuws opduikt staat er een leger aan journalisten en deskundigen klaar om hem psychologisch te duiden. Maar gaat het de tv-psychologen en -psychiaters eigenlijk om de verwarde, of om de ‘gewone man’? Ik ben toch niet gek?! Waar komt de angst voor het abnormale en irrationele vandaan? Vrezen we de ander, of worden we onzeker over hoe normaal we zelf eigenlijk zijn?In Geschiedenis van de waanzin (1961) wijst de Franse filosoof Michel Foucault de zeven...

14 december 2019. Op het partijcongres van 50PLUS wordt Henk Krol met 89 procent van de stemmen opnieuw gekozen tot lijsttrekker. In de peilingen staat 50PLUS kort daarna op tien zetels. Na een decennium van permanente ruzie heeft partijvoorzitter Geert Dales in slechts anderhalf jaar rust in de tent weten te krijgen. In een versplinterd politiek landschap kan niemand meer om het belang van de ouderen heen. Regeringsverantwoordelijkheid lonkt. Begin maart 2020. Vanwege corona besluit het best...

Een rijk geïllustreerde reis door de gordel van smaragd.

Het ‘prachtig ryk van Insulinde dat zich daar slingert om den evenaar, als een gordel van smaragd’. Met die woorden verheerlijkte Multatuli de kolonie Nederlands-Indië in zijn Max Havelaar (1860). In de vroege negentiende eeuw, na de ondergang van de VOC, werd Indië voor het eerst een echte kolonie van Nederland. Vanaf dat moment gingen reizigers op pad om de binnenlanden van Java, Sumatra en de ‘buitengewesten’ te verkennen: ...