De Verenigde Staten van Amerika gelden als bakermat van de moderne, democratische rechtsstaat. Maar we vergeten vaak die andere federale republiek die al twee eeuwen eerder was gesticht: de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1588-1795). De Amerikaanse founding fathers kenden die republiek en haar onafhankelijkheidsstrijd tijdens de Nederlandse Opstand maar al te goed. Bij het inrichten van een eigen onafhankelijke republiek putten zij opvallend veel inspiratie uit Nederlandse ervaring...

Nederland telt een achttal echte eilanden, of negen als ‘Rottum’ (Rottumeroog en Rottumerplaat) voor twee wordt gerekend. Daarnaast zijn er zeventien voormalige eilanden, waar de sfeer van vroeger nog voelbaar is. Jan Bank en Doeko Bosscher, fervente eilandliefhebbers, onderzoeken de geschiedenis van alle 25 (ooit) geheel door water omringde stukjes Nederland en peilen ook het heden. Wat is kenmerkend voor het ene of het andere eiland? Wat voor werk deden de inwoners, wat hield hen bezig,...

Het huidige China toont wat Europa na 1850 meemaakte: de razendsnelle wording van een economische grootmacht. Deze economische omwenteling was en is tegelijk een sociale en culturele revolutie. Een nieuwe wereld laat zien dat de aanleg van nieuwe infrastructuur en nieuwe netwerken hiervoor cruciaal zijn. Kort na 1850 werden door de westerse mogendheden wereldwijde netwerken met totaal nieuwe, zeer krachtige technologie opgebouwd: spoorwegen, de telegraaf en intercontinentale scheepvaartlijnen...

In een versplinterd politiek landschap werden de afgelopen tien jaar de grootste systeemveranderingen van na de Tweede Wereldoorlog doorgevoerd. De arbeidsmarkt, de woningmarkt, de energiemarkt, het bankenstelsel, het pensioenstelsel, het zorgstelsel, om er maar een paar te noemen, gingen allemaal op de schop. Hoe kon dat met kabinetten die opereerden zonder een vaste meerderheid in het parlement? Was het de poldercultuur, die ons op papier onbestuurbare land bij elkaar en gaande houdt? Of wa...

Het lege land verscheen in 1987, het boek beleefde veel herdrukken en het is vaak ‘klassiek’ genoemd. Het beschrijft Nederland zoals het er in de vroege negentiende eeuw uitzag. Het grootste deel van het land was spaarzaam bevolkt, Nederland telde rond 1815 twee miljoen inwoners, 800.000 van hen woonden in de steden, die haveloos waren. De wegen op het platteland waren vaak onbegaanbaar, de kanalen en rivieren frequent onbevaarbaar. Het openbaar bestuur, de politieke organisatie en de rec...

Met De strategie van de aanpassing sluit Willem Otterspeer zijn magnum opus over de geschiedenis van ’s lands oudste en bekendste universiteit af. Liet hij de Leidse universiteit in het derde deel achter op een hoogtepunt in haar bestaan, nu moet hij haar achterlaten in grote twijfel aan zichzelf. Heeft de universiteit nog wel een eigen identiteit? Zijn de middelpuntvliedende krachten van wetenschap en specialisatie niet veel groter dan de bindende krachten van geleerdheid en traditie?

Toch...

Wereldwijd geloven veel mensen dat Nederland een uniek land is. Dat heeft te maken met de onttrekking van veel land aan de zee, maar ook met de Nederlandse handelsgeest, de markante culturele erfenis, de religieuze diversiteit en een eeuwenoude traditie van tolerantie. Sinds de negentiende eeuw zien de Nederlanders ook zelf hun land als moreel voorbeeld, een land waarvan de morele superioriteit in buitenlands en binnenlands beleid een inspiratie kan zijn voor anderen. In recente jaren maakt h...

Heel lang geloofden we dat Nederland af was. Maar schijn bedriegt. Pieter Omtzigt laat zien dat er in Nederland grote problemen zijn met macht en tegenmacht. De mechanismen van de rechtsstaat functioneren niet goed meer, zoals uit het kinderopvangtoeslagenschandaal is gebleken. Omtzigt pleit vanuit zijn eigen ervaringen in de politiek voor een nieuw sociaal contract.

Het is nodig om het vertrouwen tussen overheid en burgers te herstellen. Dat is zeker niet eenvoudig. We moeten instituties her...

Europa was in de late negentiende eeuw getuige van een volksverhuizing. Miljoenen mensen verruilden toen hun agrarische omgeving voor een woning in de stad. Momenteel zien we die massamigratie op mondiale schaal, vooral in China, Afrika en Latijns-Amerika. Verstedelijking en modern leven horen blijkbaar bij elkaar.

Een koninkrijk vol sloppen gaat over het begin van de stedengroei in Nederland. Het stille land met 3 miljoen zielen in 1850 was vijftig jaar later in en rond de grote steden een ...

Nationale geschiedenis is volop in discussie, niet alleen in Nederland. Terwijl een canon ankerplaatsen en vensters probeert te bieden, brengt de multiculturele samenleving aanspraken op erkenning en inclusie met zich mee en eisen conservatieven behoud van het traditionele geschiedverhaal. Moet nationale geschiedenis verbinden, een thuis bieden, confronteren, aanklagen of verzoenen? In haar maatschappelijke functie is geschiedenis vooral een ‘willenschap’. Dat is altijd zo geweest. Van en...