Rembrandt van Rijn, Johan de Witt, Michiel de Ruyter – het zijn nog steeds bekende Nederlanders, ook al zijn ze intussen meer dan driehonderd jaar dood. Zij leefden in een tijd dat er in Nederland iets wonderbaarlijks gebeurde. Nederland ontstond als een apart land en tijdens de Tachtigjarige Oorlog die daarvoor nodig was, werd Nederland ook nog eens het rijkste land ter wereld. De kunsten bloeiden en er heerste politieke en religieuze vrijheid. Nederlandse zeevaarders en kooplieden zetten ...

Tot 1815 waren Europeanen hun leven niet zeker op de Middellandse Zee. Rovers uit Noord-Afrika maakten de wateren onveilig en joegen ijverig op schepen, ook onder de Nederlandse vlag. De gevaren waren serieus: zeelui konden eindigen als slaven in Algiers, Tunis en Tripoli. Lange tijd stonden Europeanen machteloos, totdat ze besloten om samen te gaan werken. Na de ondergang van Napoleon trokken de staten van Europa ten strijde tegen de gedeelde dreiging van de Barbarijse Kust, een samenwerking...

Met De strategie van de aanpassing sluit Willem Otterspeer zijn magnum opus over de geschiedenis van ’s lands oudste en bekendste universiteit af. Liet hij de Leidse universiteit in het derde deel achter op een hoogtepunt in haar bestaan, nu moet hij haar achterlaten in grote twijfel aan zichzelf. Heeft de universiteit nog wel een eigen identiteit? Zijn de middelpuntvliedende krachten van wetenschap en specialisatie niet veel groter dan de bindende krachten van geleerdheid en traditie?

Toch...

Ondanks oorlogen, opstanden en de opkomst van nieuwe staten bleef de adel in de vroegmoderne tijd een machtsfactor van belang. Het geheim? De familiebanden. Dit boek laat zien dat het huis Nassau functioneerde als familiebedrijf. De Nassaus namen beslissingen in onderling overleg en vonden steeds nieuwe manieren om bezit van generatie op generatie door te geven in een snel veranderende wereld. ‘De familie’ bleek in een tijd van staatsvorming een effectief systeem om macht te behouden en u...

Van Willem van Oranje tot Anne Frank en van Frans Hals tot Sevdaliza: Nederland is in veel opzichten gevormd door vluchtelingen. Maar met hun komst stak ook al eeuwen geleden de angst voor asielzoekers als een bedreiging voor onze eigen veiligheid, welvaart en cultuur de kop op. Geen vluchtelingencrisis lijkt aan Nederland voorbij te gaan zonder een fikse identiteitscrisis. In De vluchtelingenrepubliek vertellen vijftien vooraanstaande en aanstormende historici hoe vluchtelingen ons in de afg...

De veelgelezen rubriek op de Achterpagina van NRC, nu gebundeld.

Karel de Grote, Lodewijk de Zonnekoning en Ivan de Verschrikkelijke kent iedereen wel, maar er zijn nog veel meer heersers met opvallende bijnamen – en die zijn meestal een stuk vermakelijker én veelzeggender dan de bijnamen van deze grootheden.

Bart Funnekotter dook de geschiedenis in en selecteerde de vijftig vorsten met de meest in het oog springende bijnamen. Wat waren de helden- of schurkendaden die ertoe leidden dat zij ...

‘Een der grootsten is ons ontnomen’, kopte De Telegraaf toen Christiaan Snouck Hurgronje (1857-1936) was overleden. Snouck had een avontuurlijk en rijk leven geleid. Als jonge geleerde leefde hij als moslim in Mekka en hij studeerde er in de Grote Moskee. Vervolgens werd hij adviseur van het koloniale bestuur in Nederlands-Indië, waarvoor hij het Nederlandse beleid ten aanzien van de islam ontwierp. Samen met generaal Van Heutsz zorgde hij voor de verovering van Atjeh. Eenmaal terug in N...

Nationale geschiedenis is volop in discussie, niet alleen in Nederland. Terwijl een canon ankerplaatsen en vensters probeert te bieden, brengt de multiculturele samenleving aanspraken op erkenning en inclusie met zich mee en eisen conservatieven behoud van het traditionele geschiedverhaal. Moet nationale geschiedenis verbinden, een thuis bieden, confronteren, aanklagen of verzoenen? In haar maatschappelijke functie is geschiedenis vooral een ‘willenschap’. Dat is altijd zo geweest. Van en...

Europa was in de late negentiende eeuw getuige van een volksverhuizing. Miljoenen mensen verruilden toen hun agrarische omgeving voor een woning in de stad. Momenteel zien we die massamigratie op mondiale schaal, vooral in China, Afrika en Latijns-Amerika. Verstedelijking en modern leven horen blijkbaar bij elkaar.

Een koninkrijk vol sloppen gaat over het begin van de stedengroei in Nederland. Het stille land met 3 miljoen zielen in 1850 was vijftig jaar later in en rond de grote steden een ...

In 2025 vieren we het 750-jarig bestaan van Amsterdam. In die lange periode is de stad voortdurend uitgebreid en veranderd. De wederopbouw na de laatste grote stadsbrand van 1452 is waarschijnlijk het meest bepalend geweest voor hoe de binnenstad er tegenwoordig uitziet. De keuzes uit de Middeleeuwen vormen de basis van Amsterdams huidige gebouwde erfgoed. Maar anders dan over de zeventiende eeuw en later is er over het vroege Amsterdam veel minder bekend en onderzocht.

Gabri van Tussenbroek...