Dirck Volckertszoon Coornhert en Herman Herbers

De katholieke theoloog Dirck Volckertszoon Coornhert en de als dissident bekendstaande gereformeerde predikant Herman Herbers werden 450 jaar geleden door vertegenwoordigers van de toenmalige Gereformeerde Kerk voorzien van vele kwalificaties. Hiermee wilden zij hun ongenoegen tot uitdrukking brengen met de geloofsopvattingen van deze theologen. Termen als libertijn, drijfgeest en vrijgeest lijken eerder bedoeld te zijn als scheldwoorden dan dat zij de theologen moesten typeren. Deze vage termen zonder veel inhoud bleven desondanks lange tijd in gebruik om de mannen te etiketteren. Vanaf de negentiende eeuw zijn daar nog begrippen als rationalistisch voor Coornhert en vrijzinning en spiritualistisch voor beiden aan toegevoegd.

Deze literatuurstudie beoogt de beeldvorming over Coornhert te doorbreken, vooral door uitspraken van een aantal auteurs te confronteren met de talrijke theologische publicaties van zijn hand. Ook de nog bestaande beeldvorming over Herbers wordt bijgesteld. De geloofsopvattingen van deze verwante geesten worden vervolgens met elkaar vergeleken. Een spreuk op de grafsteen van Herbers in de Sint-Janskerk in Gouda over 'leren sterven' vormt het thema van het slothoofdstuk.

Zowel Coornhert als Herbers gingen vrijmoedig hun eigen weg. Coornhert buiten, Herbers binnen de kerk. Beiden verlangden naar een gezuiverde kerk voor iedereen, teruggekeerd tot de apostolische traditie. Hun optimistisch geloof kenmerkt zich door benadrukking van de innerlijke ervaring, naast het vasthouden aan de geloofswaarheden waarvan zij wilden getuigen.