H. Marsman (1899-1940) heeft een aantal gevleugelde versregels op zijn naam staan. ‘Denkend aan Holland / zie ik brede rivieren / traag door oneindig laagland gaan’; ‘Groots en meeslepend wil ik leven’; ‘De zon en de zee springend bliksemend open’ – het zijn evergreens uit een veelvuldig geciteerd oeuvre. Met tijdgenoten als Bloem, Nijhoff, Van Ostaijen en Vasalis behoort hij ontegenzeggelijk tot de bekendste en meest gelezen dichters van ons taalgebied.

Tijdens zijn leven, maar...

Vierhonderd jaar geleden, op 13 mei 1619, werd op het Binnenhof Johan van Oldenbarnevelt onthoofd, ‘de grootste staatsman die Nederland in al de eeuwen van zijn bestaan heeft gekend’. Het was de beslechting van de hevige conflicten die vanaf 1617 waren opgelaaid, zoals de intern-gereformeerde strijd tussen rekkelijken en preciezen, de machtsstrijd tussen Holland, de andere gewesten, de stadhouder en de Staten-Generaal, en de twist over hervatting van de oorlog met Spanje.

De zaak Oldenbar...

In oorlogsreportages lijkt de medische zorg vaak een haven van vrede in een oceaan van geweld. De ziekenhuizen worden gerund door onbaatzuchtige artsen en verpleegkundigen, die maar één ding willen: het beste voor hun patiënten. Het hospitaal staat zogezegd buiten de oorlog. Maar dat beeld is onjuist, want medische zorg is een integraal onderdeel van de oorlogsvoering.

In Pro Patria et Patienti beschrijft Leo van Bergen de ontwikkeling van de Nederlandse militaire geneeskunde gedurende and...

In de eeuw tussen de veldslagen bij Waterloo (1815) en de Marne (1914) verheerlijkten geschiedbeoefenaars in heel Nederland en België de geschiedenis van het vaderland. Daarvoor beriepen zij zich mede op het roemrijke verleden van de vele steden in de Lage Landen. Bij stadsbewoners riep dat wisselende reacties op. Velen werkten enthousiast mee aan de vaderlandscultus, maar anderen lieten hun ongenoegen blijken over de marginale positie van de eigen stad in het grotere nationale verhaal.

De s...

Denken we in beelden of in woorden? En welke rol speelt taal daarbij? In Rebussen, van duivels tot Bosch worden deze vragen aan de orde gesteld vanuit een kunsthistorische benadering.

Beeldtaal speelt een grote rol in ons denken. Het belang van het ‘lezen’ – dus begrijpen – van afbeeldingen kan niet worden overschat. Al in de oudheid was men zich bewust van de zeggingskracht van beelden en van de rol die visuele voorstellingen spelen voor kennis, geheugen en herinnering. In de late mi...

Aanvankelijk leek Willem IV (1711-1751) in de wieg gelegd voor een bescheiden rol op het politieke toneel, als stadhouder van de Noord- Nederlandse provincies. Maar na een Franse inval in de zuidelijke Nederlanden tijdens de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748) werd hij, als enig levende vertegenwoordiger van het vorstengeslacht Nassau, in korte tijd stadhouder van alle gewesten. Zijn aantreden betekende het einde van het Tweede Stadhouderloze Tijdperk.

Hoewel er talrijke portretten van h...

In het afgelopen decennium stond de hebzucht in het middelpunt van de belangstelling. Alom werd zij beschouwd als de oorzaak van de financiële ineenstorting en de economische crisis die daarop volgde. Toch moest ze tegelijk haar nut bewijzen en de kwakkelende economie uit het slop trekken.

Hebzucht was de oorzaak van de ziekte, maar ook het medicijn. Deze curieuze ambiguïteit heeft ontegenzeglijk historische wortels. In de afgelopen duizend jaar is de kritiek op het kwaad van de hebzucht no...