Hoewel er al vele eeuwen wordt gedebatteerd over het onderscheid tussen man en vrouw was de toon nog nooit zo scherp als nu. Sommigen stellen dat het een maatschappelijke constructie is, anderen vinden het een lichamelijke zaak en weer anderen willen helemaal van dat soort verschillen af. Met deze bundel stellen we ons niet ten doel om een bepaalde visie te verdedigen, maar we willen de thematiek wel in kaart brengen.

We beginnen met twee bijdragen die nadrukkelijk ingaan op onderwerpen van ...

Vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw werd in tal van landen het liberale denken dominant. Ook in Nederland koos de overheid als het even kon voor deregulering, privatisering en marktwerking. Bovendien zette het Westen na het vallen van de Berlijnse Muur vol enthousiasme in op wereldwijde vrijhandel. Hoewel die agenda ontegenzeggelijk voordelen had, bracht ze ook problemen mee, zoals een groeiende ongelijkheid tussen rijk en arm, flexibilisering van de vaste baan, meer asociaal gedrag en ...

Hoewel talloze onderzoekers, bestuurders en commentatoren over de samenleving spreken, beseffen slechts weinige wat die term betekent. Laat staan dat ze weten welke geschiedenis de samenleving heeft doorgemaakt en op grond van welke mechanismen zij functioneert. Met deze uitgave doet Gabriël van den Brink een poging daartoe. Hij behandelt 26 trefwoorden die voor een begrip van de samenleving cruciaal zijn. Te beginnen met de A van agressie en eindigend met de Z van zorgzaamheid. Hij put niet...

In de moderne samenleving zijn volop morele gezagsbronnen aanwezig. Politieke bestuurders onderbenutten deze echter stelselmatig vanwege machtskwesties en korte termijn belangen. Beleidsambtenaren en uitvoerende ambtenaren worden niet aangemoedigd om zich met publieke en professionele waarden actief bezig te houden, of worden zelfs tegengewerkt. Een levend en rijk ambtelijk statuut kan hen helpen om een betere plaats af te dwingen voor de morele bronnen voor publiek gezag. Dit essay bepleit i...

De aanslag op vlucht MH17 boven Oekraïne in juli 2014 doet het denken over de democratische rechtsstaat op zijn grondvesten schudden. Zijn wij niet toe aan een grondige herbezinning op de uitgangspunten waarop het moderne, vrije Westen zijn samenlevingen baseert? Zijn onze ideeën over nationale soevereiniteit, oorlog en vrede, luchtveiligheid en de internationalisering en globalisering van handelsverkeer nog wel adequaat? Gabriël van den Brink stelt in Een ramp die Nederland veranderde dez...

In het Westen zijn wij sterk aan het liberale idee van een vrij, zelfstandig en op de toekomst gericht individu gehecht. Het droeg ontegenzeggelijk aan het ontstaan van een innovatieve en welvarende samenleving bij. Maar het bracht ook de problemen voort waarmee wij dezer dagen worstelen. Daarom vraagt menigeen zich af of het liberale mensbeeld filosofisch en wetenschappelijke bezien nog houdbaar is. Deze afscheidsrede verwoordt een alternatieve visie op het menselijk bestaan waarbij resonant...

De afgelopen jaren is het vertrouwen van burgers in de politiek sterk gedaald. Aan de vele verklaringen voor deze ontwikkeling voegt Gabriël van den Brink een nieuw element toe. Hij meent dat professionele politici zich te eenzijdig op machtsuitoefening en juridische regels richten, met als gevolg dat het politieke bedrijf een morele leegte vertoont. Dat is des te ernstiger omdat de samenleving juist het omgekeerde laat zien. Onder burgers, professionals en ondernemers neemt de morele gevoel...

Aan de universiteit ligt sterk de nadruk op onderzoekscompetitie.Hierdoor is een ratrace ontstaan waarin bepaalde wetenschappers sterk in het voordeel zijn: de ambitieuze onderzoekers die strategisch aan hun carrière werken, voornamelijk met hun eigen 'papers' bezig zijn en relatief weinig voor hun collega's doen. Ze hechten zich nauwelijks aan de gemeenschap waarvan ze deel uitmaken, laat staan dat ze iets voor hun maatschappelijke omgeving willen doen. Dit boek wijst competitie niet af, ma...

Hoe verwarrender onze wereld wordt, des te groter het verlangen naar richting. En dat is precies wat Gabriël van den Brink in zijn nieuwe duiding van de menselijke evolutie beoogt. Met een magistrale blik overziet hij vele vormen van menselijk handelen, te beginnen bij lichamelijke, zoals voeden, vechten en zich voortplanten, die we met andere primaten gemeen hebben, tot meer geestelijke, zoals spreken, geloven en schilderen, die alleen bij mensen voorkomen. De actualiteit van het archaïsch...

Iedereen weet dat kennis in de huidige samenleving een strategische betekenis heeft. Maar wat moeten we onder kennis verstaan? Sommigen denken vooral aan het soort inzichten dat aan universiteiten wordt voortgebracht. Anderen doelen op kennis die voor het oplossen van maatschappelijke problemen kan worden gebruikt. En weer anderen verwijzen naar inzichten van morele of filosofische aard.

Na veertig jaar onderzoek in diverse takken van wetenschap te hebben gedaan, brengt Gabriël van den Brink...