Een korte, heldere beschrijving van bewustzijn is

vrijwel onmogelijk te geven, maar we weten allemaal

hoe het ‘voelt’ om ons ergens van bewust te zijn. Hersenwetenschappers

en filosofen proberen dit raadsel

te ontrafelen door uit te zoeken hoe het bewustzijn

werkt en wat het precies doet.

Dit Elementaire Deeltje geeft een actueel overzicht

van de belangrijkste overwegingen, argumenten,

theorieën en experimenten over het bewustzijn. Kunnen

we ooit begrijpen hoe uit elektrische activiteit in

de grijze cellen van ons brein een rijke binnenwere...

Voor de meesten van ons is geestelijk en lichamelijk zo gezond mogelijk leven het hoogste doel. Wie wil er nou niet gelukkig en gezond zijn? Als we ziek zijn, hopen we vurig dat we snel weer beter worden. Of het althans nog lang vol te houden, met zoveel mogelijk kwaliteit van leven. Hoop doet leven. En hoop biedt weerstand bij tegenslag.

Hoe kunnen we de kans op een gezond en gelukkig leven vergroten? In hoop, optimisme en humor schuilt een enorm vermogen om dat doel te bereiken. Dit boe...

Hannah Arendt (1906-1975) neemt in de geschiede­nis van de filosofie een unieke plaats in. Ze heeft de filosofie verrijkt met een nieuwe kijk op zowel het actieve als het contemplatieve leven en met een politieke theorie die draait om pluralisme en het vermogen om opnieuw te beginnen. Haar analyses over het totalitarisme, antisemitisme en het kwaad zijn in hun invloed haast ongeëvenaard.Op basis van haar belangrijkste werken en essays biedt dit Elementaire Deeltje een ingang in Arendts veel...

Hoe verwerk je het verlies van een geliefde? Hoe bereid je je voor op ontslag? Hoe ga je om met onrecht? Hoe leef je in eenzaamheid? Of met stress? In tijden van crisis verdwijnen soms plotsklaps veel oude zekerheden. De wereld schudt op haar grondvesten. Je voelt je kwetsbaar. Het zijn de antieke filosofische inzichten die ons de weg wijzen in hoe we moeten leven, juist nu.

Seneca, Epictetus en Marcus Aurelius zijn ‘de grote drie’ van de Stoa, de filosofische stroming waaraan wij het woo...

Socrates wordt wel de vader van de westerse filosofie genoemd, maar wat zijn precies zijn filosofische opvattingen? Hij staat bekend om zijn nederigheid, maar lezers vinden hem vaak arrogant en neerbuigend. We herhalen zijn bewering dat ‘het niet-onderzochte leven het leven niet waard is’, maar zetten geen stappen om een onderzocht leven te leiden. We weten dat hij veroordeeld werd tot de gifbeker omdat hij ‘de jeugd zou hebben gecorrumpeerd’, maar onderwijzen de hedendaagse jongeren ...

Rome, het jaar 69. De gehate keizer Nero is dood. Vermoord. Maar daarmee komt geen eind aan alle ellende. Integendeel, het gaat van kwaad tot erger. Hele en halve keizers verdringen elkaar van de troon, burgeroorlogen en bloedige opstanden zaaien alom paniek, het Romeinse Rijk kraakt in zijn voegen. Zo slecht is het nog nooit gegaan. Dit inktzwarte beeld van Rome is te zien bij Publius Cornelius Tacitus (ca. 55-120) in zijn eerste grote geschiedwerk, de Historiën. Groots, elitair, verbijster...

Franz Junghuhn (1809-1864) was een onwaarschijnlijk veelzijdig geleerde die de natuur in haar totaliteit wilde begrijpen. Hij beschouwde haar als een organisme waarin geen enkel element op zichzelf kan bestaan, ook de mens niet. Junghuhn was een tijdgenoot van de beroemde vader van de ecologie Alexander von Humboldt (1769-1859), met wie hij correspondeerde, en die zijn werk bewonderde. Humboldt schreef onder meer: ‘Het deed me plezier u in levenden lijve te kunnen vertellen hoeveel ik van u...

De mens wordt ‘in de wereld geworpen’. Dat moment vormt het startpunt van de mens én van de filosofie. Vrijwel alle grote (mannelijke) denkers lijken het met elkaar eens: pas bij de geboorte, zodra een kind op zichzelf bestaat, begint het domein van de filosofie.Tijdens haar eerste zwangerschap ervoer Marie Lucassen hoe beperkt dat uitgangspunt is. In Uit het midden betoogt ze dat naast de biologische ook de filosofische oorsprong van de mens juist in de periode van zwangerschap ligt. He...

AI is hot, en het lijkt er niet op dat de opwinding en de onrust snel minder zullen worden. De nieuwste prestaties zullen nog verbluffender zijn dan die we al hebben gezien. Er is enthousiasme over de mogelijkheden die AI biedt bij het genezen van ziekten, het voorspellen van rampen en het makkelijker maken van het leven. En over het denkvermogen ervan. Tegelijk is er ook de angst dat AI slimmer zal worden dan wij, onze banen zal inpikken, ons leven zal beheersen of zelfs de hele mensheid vol...

Diodoros, een op Sicilië geboren Griek, begon in de eerste eeuw voor Christus aan een immens project: een wereldgeschiedenis schrijven van het begin van de wereld tot aan zijn eigen tijd. Dat kostte hem dertig jaar van zijn leven en leverde veertig boeken op. Uit de vijftien die daarvan zijn overgeleverd heeft classicus John Nagelkerken er vier gekozen voor deze vertaling. Een boek over Egypte, waar Diodoros enige jaren geleefd en rondgereisd heeft, en drie boeken over de Griekse wereld in d...