De Spaanse jezuïet Gracián publiceerde in 1647 een machiavellistische handleiding voor de omgang met mensen. Deze cynische, achristelijke, alleen voor de intellectuele elite bestemde verzameling praktische leefregels beïnvloedde in de loop der eeuwen enkele van de meest vooraanstaande West-Europese schrijvers: La Rochefoucauld, Voltaire, Stendhal, Nietzsche en Schopenhauer.

Over Desiderius Erasmus Roterodamus doen nogal wat opvattingen de ronde. Hij staat te boek als theoloog die pleitte voor de eenheid van de Kerk, als ironicus die van alles en iedereen afstand nam en zichzelf buiten schot hield, als Bijbels humanist en als voorloper van de verlichting. Dit Elementaire Deeltje biedt een levensschets en inzicht in zijn veelzijdige gedachtegoed.

Jean-Paul Sartre geldt als een van de belangrijkste en meest dwarse denkers van de twintigste eeuw. Zijn werk wordt gekenmerkt door één hoofdvraag: hoe kunnen we vrij zijn? Die vraag maakt zijn filosofie actueler dan ooit. Dit Elementaire Deeltje besteedt aandacht aan Sartres filosofie van de mens en zijn bewustzijn, maar ook aan zijn ideeën over politiek, geweld, engagement, literatuur, en zijn ‘existentiële psychoanalyse’.

Willem Elsschot (1882-1960) werd bekend als schrijver maar was vóór alles de reclameman Alfons De Ridder. Zijn zakelijke correspondentie overtreft in omvang vele malen zijn literaire brievenproductie. Romans als Lijmen – Het Been, Kaas en Het Tankschip geven een inkijk in het zakenmilieu waarin de schrijver zijn leven lang vertoefd heeft. In hoeverre heeft dat zakenleven de schrijver beïnvloed?

Vic van de Reijt kreeg toegang tot het zakelijke archief van Alfons De Ridder, dat bewaard was...

De mens wordt ‘in de wereld geworpen’. Dat moment vormt het startpunt van de mens én van de filosofie. Vrijwel alle grote (mannelijke) denkers lijken het met elkaar eens: pas bij de geboorte, zodra een kind op zichzelf bestaat, begint het domein van de filosofie.Tijdens haar eerste zwangerschap ervoer Marie Lucassen hoe beperkt dat uitgangspunt is. In Uit het midden betoogt ze dat naast de biologische ook de filosofische oorsprong van de mens juist in de periode van zwangerschap ligt. He...

AI is hot, en het lijkt er niet op dat de opwinding en de onrust snel minder zullen worden. De nieuwste prestaties zullen nog verbluffender zijn dan die we al hebben gezien. Er is enthousiasme over de mogelijkheden die AI biedt bij het genezen van ziekten, het voorspellen van rampen en het makkelijker maken van het leven. En over het denkvermogen ervan. Tegelijk is er ook de angst dat AI slimmer zal worden dan wij, onze banen zal inpikken, ons leven zal beheersen of zelfs de hele mensheid vol...

Het bestel kraakt. Het systeem faalt. Er is veel efficiëntie, maar niet genoeg rechtvaardigheid. Er is veel technocratie, maar niet genoeg zeggenschap.

Economische groei is mooi, maar eigenlijk alleen als die gepaard gaat met duurzaamheid. Iedereen, ook wie wegkijkt, ervaart de ongelijkheid in de samenleving. We vinden allemaal dat er niet voldoende saamhorigheid is, maar wat doen we er zelf aan? Het opleidingsniveau is nog nooit zo hoog geweest. Al die diploma’s, maar gezond verstand? Wat...

Het Verenigd Koninkrijk is al ruim vier jaar in de ban van Brexit. Het is een shakespeareaans drama waarvan de afloop nog altijd niet duidelijk is.

Van een afstand lijkt het voorspelbaar: een land dat altijd al een moeizame relatie had met Europa keert het vasteland de rug toe. Churchill zei ooit dat als Engeland de keuze had tussen Europa en de open zee, het altijd de open zee moest kiezen. Maar zo eenvoudig is het niet. Het referendum heeft in vier jaar de Britten veranderd, en daarmee Europa.

In Nederland zijn er zorgen over wat de Brexit betekent voor ons. Wat zijn de economische gevolgen, en welke invloed heeft brexit op de Nederlandse en Europese politiek en de toekomst van de Europese Un...

Diodoros, een op Sicilië geboren Griek, begon in de eerste eeuw voor Christus aan een immens project: een wereldgeschiedenis schrijven van het begin van de wereld tot aan zijn eigen tijd. Dat kostte hem dertig jaar van zijn leven en leverde veertig boeken op. Uit de vijftien die daarvan zijn overgeleverd heeft classicus John Nagelkerken er vier gekozen voor deze vertaling. Een boek over Egypte, waar Diodoros enige jaren geleefd en rondgereisd heeft, en drie boeken over de Griekse wereld in d...

In dit Elementair Deeltje beschrijft Romekenner Diederik Burgersdijk hoe de stad is ontstaan en gegroeid, en wat daarvan nu nog in het straatbeeld te zien is. Het gaat daarbij over de antieke infrastructuur van wegen, bruggen en aquaducten, de middeleeuwse pelgrimsroutes en de pauselijke wegen. En de verhalen daarover. Hoe werd Rome ‘de eeuwige stad’?

De erfenis van Rome bestaat uit materiële overblijfselen, maar even belangrijk is de betekenis die aan de overgeleverde objecten werd gehec...