Jean-Paul Sartre geldt als een van de belangrijkste en meest dwarse denkers van de twintigste eeuw. Zijn werk wordt gekenmerkt door één hoofdvraag: hoe kunnen we vrij zijn? Die vraag maakt zijn filosofie actueler dan ooit. Dit Elementaire Deeltje besteedt aandacht aan Sartres filosofie van de mens en zijn bewustzijn, maar ook aan zijn ideeën over politiek, geweld, engagement, literatuur, en zijn ‘existentiële psychoanalyse’.

Willem Elsschot (1882-1960) werd bekend als schrijver maar was vóór alles de reclameman Alfons De Ridder. Zijn zakelijke correspondentie overtreft in omvang vele malen zijn literaire brievenproductie. Romans als Lijmen – Het Been, Kaas en Het Tankschip geven een inkijk in het zakenmilieu waarin de schrijver zijn leven lang vertoefd heeft. In hoeverre heeft dat zakenleven de schrijver beïnvloed?

Vic van de Reijt kreeg toegang tot het zakelijke archief van Alfons De Ridder, dat bewaard was...

Toen Coen Simon zich vlak voor een schoolreünie de harde klap herinnerde die zijn leraar Duits hem op zijn dertiende gaf, besefte hij dat niet alleen de tik uit de pedagogiek is verdwenen, maar dat ook het kind zelf langzaam verdwijnt. Het kind, de recente uitvinding die pas sinds de verlichting zijn opvoeding en onderwijs op maat krijgt, neemt met hard tech in de hand inmiddels vooral zijn opvoeders de maat. Het algoritme heeft de discipline vervangen, en de influencer de pedagoog.

Ouders z...

De lucht dunt uit. Wereldwijd zijn er steeds minder vogels. Ochtenden en lentes worden elk jaar stiller. Een bijna onvoorstelbare overvloed dreigt verloren te gaan. Dat hoeft niet zo te zijn – we moeten redden wat we liefhebben.

Het vogelboek bevat negenenveertig vogelsoorten, van kluut tot geelgors, die allemaal in aantal afnemen of zelfs met uitsterven worden bedreigd. Geïnspireerd door de klassieke vogelboeken waarmee de auteurs zijn opgegroeid, hebben zij een alternatieve veldgids samen...

Het bestel kraakt. Het systeem faalt. Er is veel efficiëntie, maar niet genoeg rechtvaardigheid. Er is veel technocratie, maar niet genoeg zeggenschap.

Economische groei is mooi, maar eigenlijk alleen als die gepaard gaat met duurzaamheid. Iedereen, ook wie wegkijkt, ervaart de ongelijkheid in de samenleving. We vinden allemaal dat er niet voldoende saamhorigheid is, maar wat doen we er zelf aan? Het opleidingsniveau is nog nooit zo hoog geweest. Al die diploma’s, maar gezond verstand? Wat...

Het Verenigd Koninkrijk is al ruim vier jaar in de ban van Brexit. Het is een shakespeareaans drama waarvan de afloop nog altijd niet duidelijk is.

Van een afstand lijkt het voorspelbaar: een land dat altijd al een moeizame relatie had met Europa keert het vasteland de rug toe. Churchill zei ooit dat als Engeland de keuze had tussen Europa en de open zee, het altijd de open zee moest kiezen. Maar zo eenvoudig is het niet. Het referendum heeft in vier jaar de Britten veranderd, en daarmee Europa.

In Nederland zijn er zorgen over wat de Brexit betekent voor ons. Wat zijn de economische gevolgen, en welke invloed heeft brexit op de Nederlandse en Europese politiek en de toekomst van de Europese Un...

Diodoros, een op Sicilië geboren Griek, begon in de eerste eeuw voor Christus aan een immens project: een wereldgeschiedenis schrijven van het begin van de wereld tot aan zijn eigen tijd. Dat kostte hem dertig jaar van zijn leven en leverde veertig boeken op. Uit de vijftien die daarvan zijn overgeleverd heeft classicus John Nagelkerken er vier gekozen voor deze vertaling. Een boek over Egypte, waar Diodoros enige jaren geleefd en rondgereisd heeft, en drie boeken over de Griekse wereld in d...

In dit Elementair Deeltje beschrijft Romekenner Diederik Burgersdijk hoe de stad is ontstaan en gegroeid, en wat daarvan nu nog in het straatbeeld te zien is. Het gaat daarbij over de antieke infrastructuur van wegen, bruggen en aquaducten, de middeleeuwse pelgrimsroutes en de pauselijke wegen. En de verhalen daarover. Hoe werd Rome ‘de eeuwige stad’?

De erfenis van Rome bestaat uit materiële overblijfselen, maar even belangrijk is de betekenis die aan de overgeleverde objecten werd gehec...

In een tijd waar het de normaalste zaak van de wereld is dat vrouwen even serieus worden genomen als mannen, maar het tegelijkertijd niet meer vanzelfsprekend is dat vrouwen zelfbeschikkingsrechten hebben, is deze paradigmatische tekst minstens zo relevant als in de tijd en cultuur waarin ze werd geschreven.

Hélène Cixous, Frans filosoof, verbindt het vrouwelijke met het schrijven – de noodzaak om een eigen stem en poëtica te vinden – en met verlangen, schoonheid, angst en schaamte. Ze ...

Ida Gerhardt (1905-1997) was de grande dame van de Nederlandse poëzie. Maar ze is ook de schrijver van levendige teksten, die ze heeft uitgesproken bij prijsuitreikingen en presentaties van haar dichtbundels. Tijdens archiefonderzoek voor haar Gerhardt-biografie ontdekte Mieke Koenen fascinerende lezingen die de dichteres heeft gehouden, onder meer op scholen en voor een Zutphense kunstkring.

In Plant, mens, dier is een twintigtal teksten voor het eerst samengebracht. Uniek is de rede die Ge...