Na de kerkhervorming in de zestiende eeuw ontwikkelde de predikant zich tot een karakteristieke figuur in de Nederlandse maatschappij. In de dorpsgemeenschappen genoot hij veel gezag en gaf hij leiding, maar ook in de stedelijke samenleving had de dominee grote invloed. Er waren wel grote regionale verschillen. In de steden van Holland en Zeeland had de nieuwe Kerk met haar predikanten een oppermachtige positie. In het oosten van de Republiek, vooral in Overijssel, waren de predikanten sterk ...

Van alle vormen van etnisch en raciaal vooroordeel heeft het antisemitisme verreweg de langste geschiedenis. Al in de Oudheid gaven de eerste christenen de Joden de schuld van Jezus' kruisiging. In de Middeleeuwen kwamen daar nieuwe beschuldigingen bij zoals woeker, hostieschending, vergiftiging van bronnen en deelname aan samenzweringen tegen het christendom. Later ging men de Joden zien als een vijandig ras dat een bedreiging vormde voor de raszuiverheid van de Europeanen. In het middeleeuw...

Die religiösen Frauengemeinschaften des Limburger Maaslands haben von der historischen Forschung bislang nur wenig Aufmerksamkeit erfahren. Das gilt auch für die Abtei Thorn, die seit dem Mittelalter das Zentrum eines von Frauen regierten Kleinstterritoriums war und bei ihrer Aufhebung auf eine mehr als 800jährige Geschichte zurückblicken konnte. Hartwig Kersken hat die Geschichte der Abtei vom 10. bis zur Mitte des 14. Jahrhunderts rekonstruiert. Auch werden intensiv diskutierte Fragen e...

In deze vijfde en laatste bundel EGMONDSE STUDIËN, gewijd aan de geschiedenis van het middeleeuwse klooster Egmond, gaan Peter Gumbert, Jan Burgers en Erik Cordfunke in op thema's die ook in de vorige delen aan bod kwamen: schrijvers, boeken, oorkonden, liturgie, heiligenlevens en kerkstichtingen. Daarnaast wordt aandacht besteed aan enkele in de bibliotheek bewaard gebleven gregoriaanse notaties (Ike de Loos), de Egmondse achtergrond van een van de voormannen van de Moderne Devotie (Hildo v...

De boeken van Velthem bundelt elf artikelen met een inleiding over de Brabantse auteur Lodewijk van Velthem, die in het eerste kwart van de veertiende eeuw een Middelnederlandse kroniek en een roman over koning Artur en Merlijn dichtte. Daarnaast is zijn naam verbonden aan het fameuze handschrift met de Lancelotcompilatie, een mogelijk door Velthem aaneengesmede verzameling Nederlandse Arturromans. De bijdragen aan deze bundel geven een veelzijdig beeld van Velthems schrijverschap en van de s...

De periode 1813 tot 1855 wordt vaak getypeerd als een wat bedaarde tijd, met als belangrijkste gebeurtenissen de Belgische Opstand en het feit dat Nederland een Grondwet kreeg. Minder bekend is, dat de overheid zich destijds intens bemoeide met kerk en religie en zelfs op tamelijk grote schaal strafprocessen tegen 'andersgelovigen' liet plaatsvinden. Emo Bos beschrijft de achterliggende motieven en laat zien hoe de godsdienstvrijheid juist door de voortdurende botsing van soevereiniteit en re...

De afwezigheid van vrouwen bij activiteiten van genootschappen was aanvankelijk zo vanzelfsprekend, dat in de reglementen geen melding werd gemaakt van het uitsluiten of toelaten van vrouwen. In de loop van de achttiende eeuw kwam hierin verandering: dichtgenootschappen nodigden getalenteerde vrouwen uit lid te worden en hervormende genootschappen als de wapengenootschappen stelden het donateurschap open voor vrouwen. Zeeuwse vrouwen richtten een natuurkundig genootschap op waar zij lessen in...

De twaalfde-eeuwse Reis van Sint Brandaan behoort zonder enige twijfel tot de toppers van de Middelnederlandse letterkunde. De zwerftocht die de Ierse abt als straf voor zijn ongeloof in de wonderen van God volbracht en die hem tot het eind van de destijds bekende wereld voerde, heeft tot in de achttiende eeuw zeelui geïnspireerd op zoek te gaan naar het aards paradijs. Daar zou Sint Brandaan namelijk oorspronkelijk naar op zoek zijn geweest. De zeereis van Sint Brandaan heeft niet alleen zi...

Vijftig jaar lang streefden de jezuïeten naar de zaligverklaring van hun generaal-overste, de Amsterdammer Jan Philip Roothaan (1785-1853). De Amsterdamse Krijtberg was het centrum van de verering, met kapelaan Cor Ligthart als drijvende kracht. Dit boek beschrijft de geschiedenis van de zaak Roothaan tegen de achtergrond van de veranderingen in de jezuïetenorde en de katholieke Kerk. Twee wereldoorlogen en een concilie stuwden de zaak voort: heiligenbeelden raakten in onbruik, regels maakt...