Van Romeinse provincie tot lidstaat van de Europese Unie: Nederland was vaker wel dan geen deel van een groter geheel. Zelfs de Republiek in de Gouden Eeuw stond niet op zichzelf: zij bloeide binnen het wereldwijde koloniale rijk, dat meer invloed had op het moederland dan vaak wordt gedacht. Door van buitenaf de blik op Nederland te richten, uitgaande van de rijken waartoe het achtereenvolgens behoorde, ontstaat een geheel nieuw langetermijnperspectief op de Nederlandse geschiedenis. In tien...

Koloniale macht was nooit alleen gebaseerd op militair geweld. Een van de onvermoede pijlers van de onderdrukking in koloniaal Indonesië was de overtuiging dat de mensen er leden onder een gebrek aan arbeidslust, spaarzin en ondernemingsgeest. De homo-economicusmentaliteit die voor westerse welvaart had gezorgd, had nooit de kans gehad om wortel te schieten in de tropen. In 1910 besluit de tegendraadse econoom Julius Boeke naar Java te gaan, op zoek naar een homo economicus Javanicus. Na een...

We hebben anderen nodig. Mensen die goed sociaal zijn ingebed leven veel langer en gelukkiger dan mensen met weinig sociale relaties. Onze sociale gezondheid staat echter onder druk. Eenzaamheid neemt toe, we verruilen echt contact voor digitaal contact, onze kinderen vervangen speeltijd door schermtijd. Een groeiende groep heeft het gevoel niet verbonden te zijn met anderen, steeds meer mensen verliezen hun vertrouwen in de politiek en in andere instituties, de kloof tussen rijk en arm neemt...

De opkomst van China als wereldmacht lijkt een recent fenomeen, maar heeft een lange voorgeschiedenis. De wederopstanding van China volgt de geopolitieke transformatie van China op het wereldtoneel, van de strijd met Groot-Brittannië tijdens de Eerste Opiumoorlog in de negentiende eeuw tot de rivaliteit met de Verenigde Staten nu. Wat begon als een reactie op de koloniale invloed van Europa, is geleidelijk uitgegroeid tot China's streven naar een leidende rol op het wereldtoneel.

De wederopst...

Het huidige kapitalistische systeem is intrinsiek niet duurzaam. Dat heeft ertoe geleid dat de belangrijkste planetaire grenzen op het terrein van onder meer klimaatverandering, biodiversiteit en chemische verontreiniging inmiddels vergaand zijn overschreden.

Dit kan niet nog 75 jaar zo doorgaan. De mensheid zal in de loop van deze eeuw gedwongen worden de wereldeconomie en de daarmee verbonden samenlevingen radicaal anders vorm te geven. Dat is nog nooit eerder in de geschiedenis vertoond. Wi...

Pieter Zeeman (1865-1943), hoogleraar experimentele natuurkunde aan de Universiteit van Amsterdam, was een internationale sleutelfiguur in de twintigste-eeuwse fysica. Over Zeeman is nooit eerder een biografie verschenen omdat er nauwelijks bronnenmateriaal beschikbaar was. Lange tijd ging het verhaal dat zijn kinderen, in ruzie, zijn complete archief hadden vernietigd. In 1989 deed Anne Kox, hoogleraar geschiedenis van de moderne natuurkunde aan de Universiteit van Amsterdam, een uitzonderli...

Een nieuwe visie op de literatuur van de afgelopen eeuw.

Literaire schrijvers beïnvloedden in de twintigste eeuw de publieke opinie, veroorzaakten oproer en putten daarbij uit hun persoonlijke levens. Veel schrijvers ontwikkelden zich tot publieke figuren die regelmatig te vinden waren in de media en daardoor een grote maatschappelijke impact hadden.

Zodra schrijverschap een publieke aangelegenheid wordt, verandert de mens langzaam maar zeker in een mythe. In hun werk en in hun optredens ge...

Wie de oorzaken van de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust beter wil begrijpen moet Mein Kampf lezen. In dit boek geeft Adolf Hitler namelijk inzicht in zijn gedachtewereld. In Mein Kampf maakt hij duidelijk dat een wereldoorlog onvermijdelijk is en dat de Joden moeten worden ‘verwijderd’. Niets minder dan de wereldheerschappij was zijn einddoel. Zodra hij in 1933 de politieke macht had veroverd ging hij aan de slag met het uitvoeren van zijn plannen.

Mein Kampf werd in binnen- en buitenl...

Democratie begint bij de gemeente. Daar ligt de bron van burgerschap, zeker in Nederland. Hier is de burger al eeuwenlang eigenaar van de lokale democratie. Al vanaf de vroege Middeleeuwen namen lokale gemeenschappen het lot zelf in handen. Samen vormden die ons land uit veen, moeras en water. Centraal bestuur en adel kregen er nooit echt vat op, het lokale zelfbestuur zit ons in de genen.

Tegenwoordig staat de lokale democratie onder druk. We zien een doorgeslagen schaalvergroting, ongekende...

Rampen zijn bepalend geweest voor de geschiedenis van Nederland. Denk bijvoorbeeld aan de Sint-Elisabethsvloed in 1421, toen mensen, dieren en dorpen verdronken. Het landschap veranderde voorgoed. Of aan de Bijlmerramp in 1992, toen een vliegtuig neerstortte in de Bijlmermeer. Er ging een schokgolf door het hele land.

De publieke reactie op rampen volgt opvallend vaak eenzelfde stramien, al zijn er natuurlijk ook verschillen. Al eeuwenlang zoeken burgers in tijden van rampspoed houvast in cul...