Een wezen is vrij wanneer het in zijn element is. Gesteld dat vrijheid zo elementair is als de lucht die we ademen, kan het wezen van vrijheid dan in het vrije worden gezocht? Dit vrije spreidt zich voor ons uit in het heden, maar het stijgt ook op uit onszelf, uit een leegte in de grond van de ziel die aan denken en willen voorafgaat. Het vrije van de ziel is gelegen in een ontvankelijkheid, die onafhankelijk is binnen haar eenheid met de oorsprong, die haar, met Meister Eckhart gesproken, i...

‘De hypothesen van de psychoanalyse zijn gebaseerd op een niet te becijferen aantal observaties en ervaringen, en alleen iemand die deze observaties aan zijn eigen persoon en bij anderen heeft herhaald, is in staat tot een eigen oordeel over de psychoanalyse te komen’.

In dit korte geschrift worden de leerstellingen van de psychoanalyse in de meest ondubbelzinnige bewoordingen uiteengezet door Sigmund Freud zelf. Zo komt onder andere het psychische apparaat, de driftenleer, de ontwikkelin...

Edith Brugmans reflecteert in Weg van de enkeling over objectieve geestelijke werkelijkheid. Onvermijdelijk stuit de mens op zichzelf als enkeling en toch voert zijn weg verder, naar de werkelijkheid van de geest. Deze werkelijkheid komt aan het licht in sentimenten (stemmingen, pathemen). De werkelijkheid van sentimenten opent het geestelijke, gemeenschappelijke en eenvoudige leven. Hier vindt de enkeling zichzelf als beginnend idealist. De reflectie wordt ontwikkeld aan de hand van filoso...

Het is de geleerde jezuïet Jean-Joseph Surin, die in de bijzondere ontmoeting met een eenvoudige herdersjongen geconfronteerd wordt met zijn eigen onwetendheid. De crisis waarin Surin door deze ontmoeting belandt, markeert een ruimte waarin de aloude mystieke theologie nieuwe vormen kan aannemen – onder de condities van de moderne rationaliteit. Langzaam wordt duidelijk hoe het niet-weten, de vertwijfeling en de duistere melancholie het geheim in zich bergen van de asymmetrische wederkerig...

Wie praat weerspiegelt niet op een ongebroken wijze de werkelijkheid die er is. Hij representeert daarentegen de werkelijkheid door een wereld te scheppen die vorm krijgt in een bepaalde taal. Er is geen toegang tot de werkelijkheid buiten deze representaties of symbolisaties om. Zijn is zijn 'als', zien is zien 'als'.

De sociale inbedding van de taal en die van het spreken stelt Antoine Mooij in dit boek centraal. Op fundamentele en ingrijpende wijze wordt het wezen van de mens bepaald door ...

Dit boek doet niet veel meer dan lezen. Het leest, met oneigentijds geduld, een aantal passages uit enkele grote mystieke teksten. En wat blijkt? Het gaat in die teksten weinig over mystieke ervaringen, en veel over “ik” en over “mezelf”. Zodra “God” daarbij betrokken wordt, fungeert Hij vooral als een analytisch mes, dat het “ik” kritisch deconstrueert en het van het “zelf” waarmee de auteur worstelt, lossnijdt. Mystiek als deconstructie: ziehier de centrale insteek van d...

In de optiek van de Middelnederlandse auteur Jan van Ruusbroec (1293-1381) komt de werkelijkheid tot vervulling bij een echte ontmoeting van de mens als mens met God als God. Zo verschijnt dan de religieuze dimensie in het menselijk bestaan als een relatie – en de mooiste gestalte daarvan is wat Ruusbroec minne noemt, dat wil zeggen: een relatie die in wezen liefde is, en die de totale mens betreft, in al diens dimensies, tot in het “zijn”. Meer nog, in dit (door en door christelijk) pe...

Menselijk leven is leven in relaties, die op basis van uiteenlopende verwachtingen tot stand komen of weer worden afgebroken. Dikwijls meten we die verwachtingen af aan wat een zinvol en vervuld leven is. De verhouding met anderen moet dan passen in het kunstwerk dat we, volgens de hedendaagse ideeën over goed leven, van ons eigen leven dienen te maken. De Frans-joodse filosoof Emmanuel Levinas richtte zich vooral op de bevrijdende kracht van relaties, en ontdekte dat ze behulpzaam kunnen zi...

Sinds enkele jaren wordt het gedachtegoed van de Oostenrijkse-Britse psychoanalytica Melanie Klein - geworteld in de theorie van Sigmund Freud - door een nieuwe generatie Nederlandse psychoanalytici bestudeerd en gewaardeerd en in de praktijk van het analyseren toegepast. Deze analytici beschouwen de kleiniaanse inzichten als verrijkend, niet alleen voor het werken met patiënten op de analysebank maar ook voor het verlevendigen en op gang houden van het psychoanalytisch discours in Nederland...

De brieven van de middeleeuwse schrijfster Hadewijch zijn een schat aan wijsheid. Haar brieven zijn te lezen als een onderrichting, wijsheid over Minne, over Godsliefde en het liefdevolle leven en samenleven. Minne heeft zeker gevoelde en doorvoelde aspecten, maar is eerst en vooral een relationele term. ‘De hoogverheven minne is: de-ene-voor-de-ander’ (Brief 1). Het is het toebehoren van de ene geliefde aan de andere. En vooral heeft minne een theologische betekenis die in de eenentwinti...