Nederland in tijden van droom en daad

Eén van de opvallendste veranderingen sinds de jaren zestig is de

acceptatie van het naakt in de openbare ruimte. Daarvoor stuitte

dit op grote weerstand, zelfs als het ging om kunstwerken. Dit bleek

bijvoorbeeld bij Het Gerucht, een schilderij van de Nederlandse

surrealist J.H. Moesman, dat enkele keren van tentoonstellingen

werd geweerd, evenals bij het naakt dat de bekende illustrator Cees

Bantzinger (1914-1985) ophing voor het raam van zijn atelier in

Ouderkerk aan de IJssel. Na klachten van dorpsbewoners werd het

naakt vervolgens door een politieman verwijderd. Over dit politionele

optreden ontstond discussie in het tv-programma Welbeschouwd,

waarin enkele prominente Nederlanders actuele kwesties

bespraken. De oud-verzetsman H.M. van Randwijk (1909-1966)

nam hierbij een libertijns standpunt in dat hem door velen zeer

kwalijk werd genomen. Kort hierop sloeg de stemming in Nederland

echter geheel om. Twee boeken speelden hierbij een hoofdrol:

‘Kort Amerikaans’ (1962) van Jan Wolkers (1925-2007), en ‘Ik, Jan

Cremer’ (1964) van Jan Cremer. Het laatste boek werd zelfs een

bestseller. De gewijzigde houding ten aanzien van het naakt en de

seksualiteit hield verband met de versterkte zoektocht van velen

naar authenticiteit, naar een oprecht en spontaan leven. De zoektocht

is één van de twee ontwikkelingen die samen de rode draad

vormen in deze geschiedenis. De andere is het steeds megalomaner

geloof in de maakbaarheid van de samenleving dat nu door zowel

links als rechts wordt beleden. Beide ontwikkelingen hechten

weinig waarde aan de trage gang van de geschiedenis, waardoor

ongeduld en onbegrip regelmatig de tijdgeest bepalen.