Dilemma's en keuzes

Dilemma's en keuzes is een sociale ethiek, gericht op de actuele praktijk van welzijn en hulpverlening.

Het boek behandelt thema's van deze tijd, waarmee ieder te maken kan krijgen. De gepresenteerde ethiek is actueel, maar bouwt ook voort op denkwijzen die al veel langer dan vandaag meegaan.

Dilemma's en keuzes kent een driedeling: inleiding en positiebepaling, daarna een verdere uitwerking en ten slotte de afronding. In de positiebepaling staat de maatschappelijke dynamiek centraal, wat leidt tot veel aandacht voor een dialectische en systeemgerichte, contextuele benadering. Ethisch denken en handelen betekent leren omgaan met de vrijheid van de mens. Het beginsel vrijheid is niet alleen mooi, maar brengt ook sociale verantwoordelijkheden met zich mee. De verhouding van vrijheid en verantwoordelijkheid, toegepast op concrete situaties waarin meer mensen betrokken zijn, komt uitgebreid aan bod in Dilemma's en keuzes. Dilemma's en keuzes staat midden in de actuele praktijk van welzijn en hulpverlening en kan ook voor een bredere doelgroep interessant zijn. Tevens is het boek bruikbaar voor hogere leerjaren van het hbo en andere vormen van hoger onderwijs.

Inhoud

Voorwoord. Over soorten ethiek en de zin van filosofie 7

1 Inleiding. Ethiek in een notendop 15

2 Dynamiek en grenzen van de dynamiek 29

Positiebepaling: dialectiek, systeembenadering

3 Pleidooi voor een ethiek die de dynamiek van de werkelijkheid erkent 43

4 Ethiek als communicatietheorie 59

Sluitende aanpak?

5 Contact als filosofische categorie 69

De mens als sociaal wezen; in contact met de ander ontstaat het mens-zijn

6 Wat betekent Marx' sociale dialectiek voor de actuele ontwikkeling van de hulpverlening? 79

7 De vrijheidsfilosofie van Jean-Paul Sartre 95

Sartres denken als vruchtbare invalshoek

8 De verdere ontwikkeling van een maatschappelijk kader als bestaansvoorwaarde van individualisering 111

9 Distantie en betrokkenheid, ofwel Over de kunst een eindje om te fietsen 121

10 Kan de ethiek een risico van een te smal perspectief vermijden? 133

Universaliteit van humane waarden en de waarde van de multiculturele samenleving

Zorg als universeel principe?

11 Verbreding van het gezichtspunt van het autonome individu in de hulpverlening 149

12 Angst als inperkend levensperspectief 161

13 Autonomie en dwang in de psychiatrie. 171

Is dwang soms geoorloofd of zelfs een zorgplicht?

14 Waarheid en onwaarheid in de hulpverlening. 193

Vullen praatjes gaatjes?

15 Zware kwesties niet vermijden. 199

Buurten, zwerven & drugs

16 Open communicatie en de paradox van de misplaatste flinkheid. 209

Ethiek en management

17 Voorbeeldgedrag, herhaling, moralisme en ethiek, ofwel Kan ethiek worden geleerd? 217

18 Perspectief: sociale normativiteit en eigen verantwoordelijkheid 225

19 Puzzelen met principe. 229

Een antwoord op de voornaamste probleemstellingen en een praktische toepassing ervan

Noten 243

Verklarende woordenlijst 253

Vragen en opdrachten voor discussie en onderwijs 265

Literatuur 275

Personenregister 283