Kafka in de rechtsstaat

Een crisis in de rechtsstaat. De onderzoekende geest van de pers en een paar Kamerleden legden bloot hoe de wetgever, ministers, ambtenaren en de rechter functioneerden in de kinderopvangtoeslagenaffaire. Talloze gezinnen werden jarenlang ontwricht door kafkaëske terugvorderingspraktijken van de belastingdienst. De gang naar de rechter was vaak zinloos en rechtsbescherming werd een illusie. Mensen raakten hun huis kwijt en moesten aanzien hoe hun toekomst werd verwoest. De commissie-Donner stelde ‘institutionele vooringenomenheid’ vast bij de belastingdienst, maar meende dat daar eigenlijk weinig tegen te doen is.

De wijze waarop de overheid vanaf 2007 in de greep raakte van een onwettig antifraudebeleid en bleef vasthouden aan het eigen gelijk, vormt een treurig dieptepunt in de recente geschiedenis van de Nederlandse rechtsstaat. In Kafka in de rechtsstaat beschrijft Ellen Pasman hoe het zover heeft kunnen komen, maar ook hoe het in de toekomst kan worden vermeden.

Ellen Pasman (1958) is advocaat. Van 1995 tot en met 2000 was zij een van de advocaten in de uiteindelijk succesvolle procedures van de journalist Willem Oltmans tegen de Staat der Nederlanden, waarover zij in 2002 het boek Oud zeer publiceerde.

‘Je kunt niet met regelgeving iedere fout voorkomen. Het is meer een kwestie hoe we ermee omgaan als we ontdekken dat we fouten maken.’

PIET HEIN DONNER

‘Deze mensen zijn onterecht als fraudeur bestempeld. Met gigantische gevolgen. Kinderen zijn uit huis geplaatst, mensen raakten hun baan of hun huis kwijt. (...) Men wist dit al lang, maar er werd niets mee gedaan.’

PIETER OMTZIGT, CDA-KAMERLID

‘Alles moet gedaan worden om deze ouders én hun kinderen direct uit de brand te helpen. Aan tranen hebben deze ouders niks, er moet gehandeld worden.’

RENSKE LEIJTEN, SP-KAMERLID