Zelfreflectie in het hoger onderwijs

In de 21ste eeuw moeten beroepsbeoefenaars in staat zijn om hun hele leven lang na te denken over zichzelf en kritisch en zelfsturend te zijn in hun eigen leerproces. Door te reflecteren op het eigen leren tijdens de opleiding zouden studenten tevens meer gemotiveerd worden voor hun eigen leerproces en persoonlijke ontwikkeling. En door te reflecteren op de eigen persoonlijkheid en kwaliteiten zouden studenten hun eigen motieven en ambities beter begrijpen en daardoor betere studiekeuzes maken met minder studie-uitval als gevolg. In de praktijk worden deze doelen echter (nog) niet behaald. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat studenten een hekel hebben aan reflecteren. Onderwijsactiviteiten die geassocieerd worden met reflecteren, worden door de meeste studenten (en docenten) niet serieus genomen, maar ervaren als een verplicht nummer. Er lijkt sprake van 'reflectiemoeheid' en van tegenvallende opbrengsten. Veel docenten worstelen met de vraag wanneer er sprake is van kwalitatief goede reflectie en wat de kwaliteit van reflectie bepaalt. Wanneer kan men zeggen dat een student beter heeft gereflecteerd dan een ander? Studenten, op hun beurt, weten niet goed wat reflecteren precies inhoudt, terwijl hun docenten er als vanzelfsprekend vanuit gaan dat ze al kunnen reflecteren of het wel zullen leren door het gewoon (zelfstandig) te doen.

In dit boek behandelen de auteurs, allen docenten en/of onderzoekers, de weerbarstige problematiek van (zelf)reflectie in het onderwijs. Er zijn theoretische hoofdstukken rond de vraag 'Wat is reflectie?', hoofdstukken waarin verslag wordt gedaan van onderzoek naar reflectie en hoofdstukken waarin creatieve alternatieven worden aangedragen voor de gangbare reflectiepraktijken. Ten slotte zijn er hoofdstukken waarin wordt gereflecteerd over reflectie. Kunnen docenten het? Is reflectie gevaarlijk? En zijn de nog onvolgroeide hersenen van studenten in staat tot reflectie?

Over de auteurs

Frans Meijers was lector Pedagogiek van de Beroepsvorming aan de Haagse Hogeschool. Hij is directeur van Meijers Onderzoek & Advies, symposium coeditor van de British Journal of Guidance and Counselling en voorzitter van de Dialogical Self Academy. Hij is gespecialiseerd in onderzoek, ontwikkeling en training op het gebied van loopbaanleren en identiteitsontwikkeling.

Kariene Mittendorff is associate lector Studieloopbaanbegeleiding bij hogeschool Saxion. Ze is gepromoveerd op de kwaliteit van loopbaanbegeleiding en in het bijzonder loopbaangesprekken. Ze is projectleider van verschillende onderzoeken op het gebied van studieloopbaanbegeleiding, studiesucces, de studiekeuzecheck en de kwaliteit van reflectie.