Het moment

Beeldend essay over het menselijke denken van Heraclitus en het belang ervan in de moderne tijd van willen en doen.

Rond 500 voor Christus deed Heraclitus in zijn geboortestad Efeze geheimzinnige uitspraken die de filosofie tot in de moderne tijd diep zouden beïnvloeden. Hegel, Nietzsche, Heidegger, Whitehead en Derrida zijn ondenkbaar zonder Heraclitus. Hierdoor zijn velen bekend met de kern van Heraclitus’ denken: de wereld is een proces, verandering is overal. Wij blijven terwijl de rivier stroomt, en tegendelen verdringen elkaar in een onophoudelijke strijd. Maar de antropologie die ten grondslag ligt aan deze inzichten is minder bekend.

In zijn poëtische, precies-wetenschappelijke stijl beschrijft Ben Schomakers Heraclitus’ antropologie. Met grote kennis van de vroegste Griekse filosofie en de moderne antropologie en psychologie roept hij, in gesprek met een aantal teksten van Heraclitus, een beeld op van de ‘aanwezige mens’. Dat beeld blijkt van vitaal belang voor moderne mensen, die alles zelf willen doen, maar hunkeren naar een houvast buiten henzelf.

Ben Schomakers is filosoof en classicus. Hij promoveerde op Heraclitus’ tijdgenoot Parmenides en publiceerde nadien over de Griekse oudheid en vertaalde onder andere Over de ziel en Metafysica van Aristoteles en Alle woorden van Heraclitus. Recente boeken zijn Het begin van de melancholie (2018, winnaar Van Helsdingen-prijs en shortlist Socratesbeker) en Verlangen opnieuw (2023, longlist Socratesbeker).