De integrale staat

Bestuurskundige Paul Frissen laat overtuigend zien hoe het alomtegenwoordige verlangen naar samenhang onze rechtstaat bedreigt.

In politiek en bestuur lijkt samenhang een universele waarde te zijn: het geheel is meer dan de som der delen, en daarin heeft alles en iedereen een plaats. Gelijkheid en gelijkwaardigheid zijn onlosmakelijk verbonden. Volgens Paul Frissen is deze stelling niet alleen theoretisch problematisch, maar ook politiek gevaarlijk. In ‘De integrale staat’ bekritiseert hij het verlangen naar samenhang dat alomtegenwoordig is in de theorieën en praktijken van de staat.

Al decennialang leggen beleidsmakers een integrale visie op aan een gefragmenteerde wereld: met systemen en modellen en via transities. De actuele nadruk op diversiteit lijkt juist het verschil te beschermen. Maar de diversiteit moet ook inclusief zijn. Dat is opnieuw een verhuld verlangen naar samenhang. Als al het gelijke wordt ingesloten, wordt het niet-gelijke andere uitgesloten. Het verlangen naar samenhang is de dictatuur van de meerderheid. In een democratische rechtstaat is de burger vrij om identiteiten te kiezen én te verlaten. Die staat kiest geen partij. Die staat is niet integraal.