Voor Elsschot behoorde Een Ontgoocheling tot zijn ‘liefste’ werk. Hij had een zwak voor dit ‘verhaal uit mijn jongensjaren’, en was verheugd als iemand zijn sympathie deelde: ‘Dat uw voorkeur naar Een Ontgoocheling gaat, bewijst dat het u aan litterair sentiment niet ontbreekt.’

De reacties op de tweede druk (de eerste werd niet opgemerkt door de pers) waren wisselend: hoewel sommige critici de tragiek en humor konden waarderen, vonden de meeste de novelle wat ‘alledaags’. El...

Elsschots debuutroman (1913) beschrijft de bewoners van een derderangs familiepension in Parijs. In interviews benadrukte Elsschot maar al te graag het autobiografische karakter ervan (‘Die onsympathieke jonge Duitser uit mijn eerste boek was ik zelf’) en het feit dat hij het ‘spontaan’ en ‘zonder erbij na te denken noch iets te compliceren’ had geschreven. Maar wie Villa des Roses leest ziet meteen de literaire verfijning.

Elsschot: ‘Ik schrijf enkel en alleen om klassiek proza...

Lijmen en Het Been behoren tot de canon van de Nederlandse literatuur – en bovendien tot de geestigste boeken die er ooit zijn geschreven.

‘Nu ja, lijmen. De mensen bepraten en dan doen tekenen. En als zij getekend hebben, krijgen zij het ook werkelijk thuis.’ Zo probeert Boorman, de hoofdpersoon, zijn nieuwe assistent in te wijden in het vak dat hij bij uitstek beheerst: lijmen. Boorman heeft Laarmans van de straat opgepikt en maakt hem van de ene op de andere dag medeplichtig. Zijn W...

‘Op de oorlog, Frans, want oorlog is een zegening. En het kapitalisme heeft toch zijn goede kant, is ’t waar of niet?’ Met deze toost eindigt Elsschot zijn novelle Het Tankschip uit 1941. Opmerkelijk, want in dat jaar hield de Tweede Wereldoorlog inmiddels iedereen in zijn ban, en het kapitalisme liet zich niet bepaald van zijn beste kant zien. Elsschots lezers zullen dan ook verbaasd hebben opgekeken.

In Het Tankschip zit de hoofdpersoon Jack Peeters te wachten op het uitbreken van de...

De Max Havelaar is een aanklacht. Tegen koloniale uitbuiting en de corrupte bureaucratie in Nederlands-Indië in de negentiende eeuw. En tegen de in zijn ogen oneerlijke behandeling van auteur Eduard Douwes Dekker, een gewezen ambtenaar in de Oost. Door de misstanden die het blootlegde, reikte de invloed van Max Havelaar tot ver buiten de literaire wereld. Max Havelaar is een van de beroemdste en belangrijkste romans uit de Nederlandse literatuur.

‘Een boek waarin op een helse manier de spo...

‘Vele mensen schijnen Kees Bakels niet eens te hebben gekend en dat is eigenlijk niet goed te begrijpen. Is hij niet zowat de belangrijkste jongen geweest, die er ooit heeft bestaan?’

Na de vele herdrukken, een verstripping en een verfilming van Kees de jongen sinds de eerste druk in 1923, kunnen we rustig stellen dat deze beginregels inmiddels hun geldigheid hebben verloren: is er nu nog iemand die níét van Kees Bakels, die níét van Kees de jongen heeft gehoord?

Met Het Dwaallicht (1946) zou Willem Elsschot zijn geestelijke of zelfs literaire testament hebben geschreven. In de vele beschouwingen over de novelle wordt steevast gewezen op het symbolische einde van het verhaal, waarin Frans Laarmans en zijn 'drie zwartjes' tot de conclusie moeten komen dat hun zoektocht naar de mysterieuze Maria Van Dam op niets uitloopt: 'Zij is als een beeld dat men in 't water ziet. Als men het grijpen wil is er niets. Of zooals de lichten in het moeras. Men kan ze n...

De Verlossing (1921) is het tragikomische verhaal over de strijd tussen de socialistische vrijdenker Pol van Domburg en een plaatselijke pastoor. Van Domburg heeft zich met zijn vrouw in het gehucht Groendal gevestigd, waar hij als enige timmerman en winkelier goede zaken doet, vooral omdat hij zijn arme dorpsgenoten op ongenadige en gewiekste wijze weet te overdonderen. In de boerengemeenschap is Van Domburg de enige die boeken leest, waardoor hij ‘waarachtig aan het ’t bestaan van Godâ€...