« terug naar alle interviews
Interview Wim Donders
Van theorie naar praktijk: een leven in gespreksvoering – Wim Donders over zijn loopbaan, zijn boek en de kunst van het luisteren
Wim Donders heeft een indrukwekkende loopbaan achter de rug als docent, coach, trainer en reikimaster. Jarenlang gaf hij les in gespreksvoering aan de Fontys Hogescholen in Tilburg en Eindhoven, waar hij generaties studenten begeleidde in het voeren van betekenisvolle gesprekken. Zijn praktische, ervaringsgerichte aanpak bleek voor velen een verademing ten opzichte van de vaak theoretische lesmethodes. In dit interview blikt hij terug op zijn carrière en vertelt hij over zijn boek Praktische Gespreksvoering en de nieuwe, vierde editie.
Van student-assistent tot auteur
“Tijdens mijn studie Sociale Pedagogiek aan de Universiteit Utrecht raakte ik gefascineerd door gespreksvoering,” vertelt Donders. “Al als student-assistent gaf ik trainingen in dat vak.” Na zijn afstuderen werd hij docent aan de Akademie Mens-Arbeid, die later opging in Fontys HRM en Psychologie. Vanaf 1999 was hij betrokken bij de propedeuse Toegepaste Psychologie en kreeg hij de coördinatie van het vak gespreksvoering.
De toenmalige lesmethode – gebaseerd op het boek Psychologische Gespreksvoering van ‘Lang’ en ‘Van der Molen’ – werd door studenten en docenten als te theoretisch ervaren. Donders besloot het roer om te gooien en ontwikkelde een eigen reader, gebaseerd op praktische oefengesprekken en reflectie. In 2007 verscheen deze reader als boek onder de titel Praktische gespreksvoering, uitgegeven bij Boom Amsterdam.
Na pensionering: coachen, reiki en het vervolg
Hoewel hij in 2007 met pensioen moest, bleef Donders actief als docent, onder meer bij het CAM in Utrecht – een opleiding voor energetisch therapeuten en natuurgeneeskundigen. Daarnaast begon hij zijn eigen coachingpraktijk, waar hij cliënten begeleidt bij vragen op het gebied van werk, studie, gezondheid of relaties. Donders begeleidt nog steeds mensen, vooral echtparen.
“In mijn coaching combineer ik vaak twee methodes: de Human Social Functioning-methode (HSF-methode) van Eugene Heimler, en reiki,” legt hij uit. “De HSF-methode helpt om via gedrag tot gevoelens door te dringen, zonder dat ik adviezen hoef te geven. Deze methode wordt ook behandeld in de 4e editie van ‘Praktische gespreksvoering’. De slotzin van de laatste module over deze module luidt:
“Sommige cliënten komen specifiek voor reiki, anderen starten met een gesprek rond een hulpvraag. Wanneer een gesprek stokt bij een lastig punt, stel ik soms voor om reiki in te zetten – mits de cliënt daarvoor openstaat’’, vertelt Donders. Niet iedereen wil dat; sommigen blokkeren bij aanraking of energetisch werk. Maar als iemand het wel wil proberen, voel ik via reiki waar de energie stroomt of blokkeert. Vaak ervaart de cliënt zelf ook waar die blokkade zit, bijvoorbeeld in de keel, het hart of de buik. Vanuit dat lichaamsgevoel hervat het gesprek zich op een dieper niveau. “Ik ga het gesprek aan terwijl mijn handen doorwerken met reiki, een prachtige combinatie. Reiki is bij mijn manier van coaching een goede mogelijkheid om met de vraag van de cliënt een stap verder te komen’’, vertelt Donders. Hoewel reiki geen onderdeel is van Praktische gespreksvoering of zijn lessen, is het in zijn coaching een waardevolle aanvulling.
Veranderingen in onderwijs en studentengedrag
De vierde editie van Praktische Gespreksvoering speelt in op de veranderende onderwijscontext en het gedrag van studenten. “Studenten lezen steeds minder boeken en zoeken hun informatie digitaal op,” zegt Donders. Sommige opleidingen hebben zelfs geen bibliotheek meer. Daarom wordt er in deze editie meer aandacht gegeven aan het digitale.
Een andere toevoeging zijn zelftests aan het einde van elke module, waarbij je zelf kunt testen of je een aantal hoofdpunten van dat desbetreffende onderdeel beheerst. Een dergelijke zelftest kwam ik tegen in het boek Geweldloze Communicatie van Marshall Rosenberg. “Deze methode was voor mij twee jaar geleden tamelijk nieuw. Ik ben redelijk bekend met communicatie en ik heb het boek aandachtig gelezen, maar struikelde regelmatig over vragen op het eind van het hoofdstuk. Dat dwong mij om stukken nog eens te herlezen. Dat hopen we ook te bereiken met de rubrieken Test jezelf in de 4e editie’’, zegt Donders.
Praktijk als uitgangspunt
De kracht van Donders' aanpak zit in de praktijkgerichtheid. “In mijn lessen beginnen we meteen met gesprekken. Geen lange theorie, maar oefenen, terugluisteren en verbeteren. Zo werkt ook het boek: van eenvoudige gesprekjes naar complexe vormen zoals het slechtnieuwsgesprek of de HSF-methode.” Donders krijgt regelmatig complimenten van zijn studenten dat hij les geeft zoals hij schrijft, hij vindt dit een heerlijk compliment.
De onderwerpen in het boek zijn zorgvuldig opgebouwd, met een toenemende moeilijkheidsgraad. “Je leert geen kantinegesprekken voeren, maar gesprekken die echt ergens over gaan – over feiten, attitudes en problemen. Elk niveau bouwt voort op het vorige.”
Een unique selling point bij Praktische gespreksvoering is dat de docent 14 uitgeschreven lessen kan raadplegen, dat komt bij geen enkel ander leerboek over gespreksvoering voor. Per les staat er een inleiding, oefening, theorie en het huiswerk voor de student. Volgt een docent deze leidraad, dan komt de stof van het boek gegarandeerd aan de orde. Natuurlijk kan een docent afwijken door vanuit zijn eigen kennis en ervaring op zijn manier les te geven. Maar deze uitgeschreven lessen kunnen een hupmiddel zijn bij de voorbereiding van de volgende les.
Altijd in ontwikkeling
Wim Donders werkt voor Praktische gespreksvoering al jaren samen met Liesbeth Ruijs. Vanaf deze 4e editie geeft hij het stokje over aan haar. Zij heeft onderwijs- & opleidingspsychologie aan de Tilburg University gestudeerd en is nu docent bij Fontys Hogescholen Eindhoven Toegepaste Psychologie. Met een achtergrond in onderwijspsychologie, coaching en mindfulness, is zij steeds meer het gezicht achter het boek. De samenwerking zorgt ervoor dat de boeken blijven aansluiten op de behoeften van zowel studenten als docenten. In de planning zit al een nieuwe editie over een paar jaar.
Wim Donders en Liesbeth Ruijs vormen samen ook de redactie van het boek Coachende gesprekvoering. In 2022 is de vierde druk verschenen.
Vooruitkijken: AI en gespreksvoering
Op de vraag welke ontwikkelingen het vakgebied in de toekomst zullen beïnvloeden, noemt Donders de opmars van digitale communicatie. “Gesprekken via Teams of Facetime worden steeds normaler. Ook AI gaat een steeds grotere rol spelen. Daar liggen kansen, maar ook beperkingen.”
De kern: luisteren en loslaten
Wat moeten studenten volgens Donders vooral leren? “Leren reflecteren op je eigen manier van communiceren, luisteren naar je gevoel én dat van de ander, en het probleem bij de ander laten. Dat betekent dat jij het niet mee naar huis neemt. Maar het betekent ook dat je de ander laat zoeken naar wat de kern van zijn probleem is en laat zoeken naar de stappen die hij zelf wil zetten.”
“Leren reflecteren op je eigen manier van communiceren, luisteren naar je gevoel én dat van de ander, en het probleem bij de ander laten.’’
Oefen gesprekken, kijk en luister het gesprek terug, al dan niet samen met anderen.
Niet het hoofdleerdoel, maar wel een belangrijk punt in het boek is: vermijd de waaromvraag als het over gevoelens gaat. In het boek staat dat de reactie op een waaromvraag vaak een verdediging is die begint met het woord ‘Nou’ en een paar tonen lager is dan eerder in het gesprek.
Wim Donders
06 47 6867 72
