Het korte leven van dichter/verslaggever Jacob Israël de Haan is getekend door rumoer en onrust. De Haan - een van de grootste poëten die Nederland had - ging door geweld ten onder, tijdens een nimmer aflatende zoektocht naar geluk en rechtvaardigheid.

In dit levensverhaal ligt de nadruk op zijn jeugdjaren in Zaandam, de tijd waarin hij werd gevormd en waarnaar hij steeds meer terug verlangde.

De synagoge veranderde in een paardenstal. Op de Westzijde bewogen verzetsstrijders en nazi's zich behoedzaam langs elkaar. De Krommenieërweg herbergde verrassend veel collaborateurs. Rond de Zaanbrug liquideerde de illegaliteit steeds meer vijanden naarmate de bevrijding dichterbij kwam. En in papierfabriek De Eendracht ging ook na de bevrijding het vernietigen van joods roofgoed door, alsof er niets was veranderd.

Het is een bijna willekeurige greep uit de talloze Zaanse gebeurtenissen ge...

'Bekanntmachung/Bekendmaking' vertelt het Nederlandse oorlogsverhaal aan de hand van vijftig nazistische pamfletten die tussen 1940 en 1945 de muren van de Zaanstreek vulden. Hoe slechter de Duitse strijd op het slagveld verliep, hoe feller de documenten van de dictatuur werden. De ge- en verboden klonken elk jaar ernstiger, de afgekondigde sancties werden steeds zwaarder.

De niet aflatende stroom affiches zorgde voor hoop en vrees ('SS- en politie-eenheden schieten zonder waarschuwing'). E...

‘Albert Richter is een hoogbegaafde sprinter, een getalenteerde renner waarvoor de Duitse wielrensport nu al een eeuwige ereplaats naast zijn succesvolle voorgangers moet inruimen.’ Nog geen twee jaar later probeerde de nationale wielerbond in hetzelfde tijdschrift waarin ze deze lof had toegezwaaid om de wereldkampioen naar de vergetelheid te schrijven: ‘Zijn naam is voor immer uit onze rijen geschrapt.’

Albert Richter en zijn joodse coach Ernst Berliner waren in ongenade gevallen. ...

De Tweede Wereldoorlog was smerig, rommelig en ongewis. De Zaankanters die zich keerden tegen de bezetter en zijn handlangers pionierden en probeerden, onwennig als ze waren met de spelregels van de nieuwe, nazistische orde. Dat leidde tot grootse daden, maar ook tot onzekerheden, fouten en soms bovenmenselijke spanningen.

Aan de hand van enkele tientallen Zaanse verzetsstrijders toont dit boek zowel de breedte van het ondergrondse werk als de zoektocht van de stoutmoedigen die tussen 1940 e...

De Zaandamse bankier Walraven van Hall speelde tijdens de Tweede Wereldoorlog een cruciale rol bij het verstrekken van geld aan vrijwel de gehele Nederlandse illegaliteit, talloze gezinnen van zeelieden, 30.000 spoorwegstakers en duizenden ondergedoken joden. Om dat mogelijk te maken, pleegde hij met zijn broer Gijs - de latere burgemeester van Amsterdam - de grootste bankfraude ooit. Van Hall stond aan de basis van de Stichting 1940-1945, ging voorop bij de bundeling van het verzet tegen het...

Nederlandse verzetsstrijders brachten tijdens de Tweede Wereldoorlog meer dan zeshonderd collaborateurs, zwarthandelaren en andere gevaarlijk geachte personen om het leven. Ruim twintig van hen stierven een gewelddadige dood door acties van de Zaanse illegaliteit. Dat is een bovengemiddeld aantal in vergelijking met andere regio's. Daarnaast ontsnapten meerdere mensen hier aan een voortijdig einde.

Zeker in het laatste oorlogsjaar was de Zaanstreek een jungle, waar dood en leven dicht bij el...